EKİM AYINDA
GÜNEŞ : 
GÜNEŞ’imiz EKİM ayı süresince BAŞAK takımyıldızı sınırları içersinde görülecektir. Ekim ayının son günü TERAZİ takımyıldızı sınırlarını geçecektir.
GÜNEŞ’in doğma ve batma konumu bu ay içersinde değişimini sürdürecektir. Bu ayın ilk günlerinde Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktalarından Güneye doğru 05 derece iken ayın son gününde ise Güneye doğru 18 derece uzaktaki bir konumdan doğup batacaktır. Bu açı Aralık ayının 21’ine kadar her geçen gün artacaktır.
Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir. Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır. Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.
Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında Güneye doğru yerdeğiştirmesini sürdürecektir. EKİM ayı süresince Ankara’da 12:38 ile 12:32 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir.
( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 EKİM günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:38 te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra yanı yaklaşık 13:01 de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…)
Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında ufuktan yüksekliği EKİM ayı süresince ayın ilk günlerinde 47 derece iken son günlerinde 36 dereceye kadar azalacaktır.
Ekim ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da azalmasını sürdürecektir. Ayın ilk günü yaklaşık olarak 11 sa 46 dk olan gündüz süresi ayın son gününde 10 sa 31 da olacaktir. Gündüz Süresi hergeçen gün kısalmasını sürdürüyor. Hepimizin bildiği gibi gündüz süresinin kısalması 21 Aralık gününe kadar devam edecektir.
AY
AY, elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken ;
09 EKİM günü enberi konumunda – YER’e en yakın konumda olup uzaklığı 366.900 km
25 EKİM günü enöte konumunda – YER’e en uzak konumda olup uzaklığı 405.200 km
Biraz ek BİLGİ :
Şimdi yukarıdaki verilere bakıp “ 09 EKİM’de en yakın konumda, 25 EKİM’de en uzak” ne anlama geliyor ? “ diyebilirsiniz. Hemen belirteyim. AY, Yerküre etrafındaki yörüngesinde yılda 13.4 tur atar. Yani 13 turu tamamlar, 14. Turu atarken yıl biter.
İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner, yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde yerdeğiştirir.
Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki YER’e uzaklıkları da sürekli değişir.
Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre uzaklığı noktalanmıştır. En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi yaklaşık 2-3 bin km olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.
Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir. İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz “uzaklıktaki değişim” dir. Uzaklığı değişince, görünen büyüklüğü de değişir. Bunlar da bir düzen içersinde olur.
Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir. Düşünün, onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.
Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel vdeoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz. https://svs.gsfc.nasa.gov/4537
Dolunay : 05 EKİM Sondördün : 12 EKİM
Yeniay : 19 EKİM İlkdördün : 28 EKİM
7/8 Ekim : Draconid ( Ejderha ) Göktaşı Yağmuru
8 Ekim : Merkür-Güneş Yer dizilişi ( Merkür ; Üst Kavuşum konumunda)
09 Ekim : AY, Aldebaran çok yakın görünümde, (Ay örtmesi sözkonusu..)
12 Ekim : Asteroid 2012 TC4 Dünya’ya çok yakın bir noktadan geçecek..
14/15 Ekim : AY, Regulus ( Aslan takımyıldızının en parlak yıldızı) yakın görünümde
17 Ekim : AY VENÜS ile MARS arasında yakın görünümde
18 Ekim : AY ile VENÜS çok yakın görünümde
24 Ekim : AY ile SATÜRN çok yakın görünümde
27/28 Ekim : Jüpiter-Güneş-Yer dizilişi ( Jüpiter ; Kavuşum konumunda )
24 Ekim günü, Antik dönemlerden bu yana bilinen, gökyüzünün gezginleri olan, herbiri tanrılarla özdeşleştirlmiş olan, haftanın günlerine isim olarak bu gökcismi yada ilişkili tanrıların adları verilen bu 7 gökcisimi aynı anda gökyüzünün dörttebirlik bir bölgesine dizilmiş olacaklar. Aynı gün, Ay Satürn ile yakın görünümde olacaktır. Venüs ve Mars Güneş’in Batı tarafında olacak ve sabah Güneş doğmadan kısa süre gözlenebileceklerdir. Merkür ve Jüpiter Güneş’e açısal olarak yakın olacaklar ve gözlenemeyeceklerdir. Hilal evresindeki Ay ve Satürn ise Güneş battıktan sonra Güney-Batı yönünde 20-25 derece yükseklikte görüneceklerdir. Astrofotoğrafçılar için güzel bir hedef….
5/6 Ekim gecesi Mars ve Venüs çok yakın görünümde olacaklar. 6 Ekim sabah Güneş doğmadan az önce Doğu ufkunuzda kısa süre gözlenebilecek bu görünüm. Astrofotoğrafçılar, iş başına.. Zor ama güzel bir hedef olacak bu ikili de…
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ
MERKÜR :
Ayın ilk günü GÜNEŞ’in Batı tarafında ve Güneş’e açısal olarak yaklaşık 6 derece uzaklıkta bulunacak olan BAŞAK takımyıldızı sınırları içindeki gezegen 22 Ekim gününe kadar bu takımyıldızda yeralacak ve sonra TERAZİ takımyıldızı sınırlarına geçecektir. 8 Ekim günü GÜNEŞ ile kavuşum konumuna gelecek ve sonraki günlerde Güneş’in Doğu tarafına geçecektir. 18 Ekim günü Jüpiter ile çok yakın görünümde olacaktır. Ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak 13 derece uzaklaşmış olacaktır. Ufuktan yüksekliği bu ay içersinde fazla olmayacak ve gözlenmesi çok çok zor olacaktır.
VENÜS :
Ayın ilk günü Güneş’e olan açısal uzaklığı 24 derece iken ay sonunda bu açıklık 17 dereceye kadar azalacaktır. Sabah gökyüzünde Doğu ufkumuzda “Sabah Yıldızı” olarak yeralmaktadır. Güneş doğmadan kısa süre önce doğacak ve Güneş doğuncaya kadar gözlenebilecektir. 5 Ekim günü MARS ile çok yakın görünümde olacak ancak ufka yakın olması nedeniyle her geçen gün gözlenmesi zorlaşacaktır. . Ayın ilk günlerinde ASLAN takımyıldızı sınırları içersinde yeralacak, 9 Ekim’de BAŞAK takımyıldızı sınırları içine geçecektir. VENÜS -3.5 kadir parlaklığı ile GÜNEŞ ve AY’dan sonra gökyüzünün en parlak görünen cismi olmayı sürdürecektir.
MARS :
Ekim ayının ilk günlerinde ASLAN takımyıldızı sınırları içinde bulunacak olan “Kızıl Gezegen” MARS, 12 Ekim günü BAŞAK takımyıldızı sınırları içine geçecektir. Güneş’in
Batı tarafında yeralacak ve Güneş’e ayın ilk günleri açısal olarak 22 derece uzaklıkta ike ay sonuna doğru bu açıklık 33 dereceye kadar ulaşacaktır. Aynın ilk günlerinde Güneş’ten 2 saat önce doğacak ve sabah tanı olayının izin verdiği sürece gözlenebilecektir. +2 kadir parlaklığı ile sönük bir görünümde olacaktır. Her geçen gün biraz daha erken doğacak ve gözlem süresi biraz daha artacaktır.
JÜPİTER :
Gezegenlerin “Ağabeyi” olan bu dev gaz gezegenin Güneş ile arasındaki açısal uzaklık (u : uzanım açısı) Güneş’in Doğu tarafında hergeçen gün azalmaktadır. Ayın ilk günü 20 derece olan bu açısal uzaklık azalacak, 27 Ekim günü Güneş ile Kavuşum konumunda olacak ve Güneş’in Batı tarafına geçecektir. JÜPİTER’in BAŞAK takımyıldızı içindeki konumu çok az değişmektedir. Açısal olarak Güneş’e yakın, günbatımı sırasında ufuktan yüksekliği az olması nedeniyle bu ay içinde gözlenemeyecektir.
SATÜRN :
Gökyüzünün güzel görünümlü “Halkaların Efendisi” dev gaz gezegeni olan SATÜRN, EKİM ayı süresince de YILANCI takımyıldızı sınırları içinde bulunacaktır Akrep’in Kalbi Antares’in doğusunda ve yaklaşık 13-15 derece olan açısal uzaklığını da koruyacaktır. Ayın ilk günlerinde Güneş battığında Güney yönünde ufuktan 20-25 derece yükseklikte
görünecek olan SATÜRN gece yarısından sonra batmış olacaktır. Ayın ilk günü Güneş’e açısal uzaklığı 73 derece iken ayın son günü 45 dereceye kadar azalacaktır. Her geçen gün ise daha erken batacak ve daha kısa süre görünecektir. JÜPİTER kadar parlak
olmasa da 0.5 kadire yaklaşacak olan parlaklığı ile Antares’in doğusunda hemen farkedilecektir. Güzel görünümlü halkalı gezegen SATÜRN, Akrep ve Yay-Nişancı takımyıldızlarının, Samanyolu Gökadamızın merkez doğrultusunuın, çok sayıda bulutsu ve derin uzay cisminin bulunduğu bir bölgede bulunuyor. Çevresiyle keyifli gözlem yapılabilecek bir yerde…
SATÜRN’ün halkası görünüm olarak en uygun konumda, Astrofotoğrafçılar için güzel bir hedef olur. Kaçırmayın.
GÖKTAŞI YAĞMURLARI :
Ekim ayı içersinde iki ayrı göktaşı yağmuru gerçekleşiyor.
Göktaşı Yağmurlarında bilinmesi gereken bir durum sözkonusudur.; belirtilen tarihler, gözlenmesi olası göktaşı sayısının en fazla-maksimum olduğu günlerdir. Bu tarihlerden yaklaşık 1-2 hafta önce ve sonra da göktaşı kaymaları gözlenir. Ancak sayıları az olur ve verilen tarihler yaklaştıkça sayılar artar, en fazla sayı verilen tarihlerde olur.
DRACONIDS (EJDERHA) – GIACOBINIDS GÖKTAŞI YAĞMURU
7-8 Ekim günlerinde maksimum sayıya ulaşması beklenen DRACONIDS – EJDERHA Göktaşı Yağmuru, dünyamızın 21P Giacobini-Zinner kuyrukluyıldızının kalıntılarının bulunduğu eski yörüngesinden geçerken gerçekleşecek.
Giacobini tarafından 1900 Aralık 20 de keşfedilen kuyrukluyıldızın Güneş etrafındaki yörüngesinin dönemi yaklaşık 6,5 yıl.
Ejderha takımyıldızının, ejderhanın başının bulunduğu bölgeye doğru bakılması yeterli olacaktır. Ancak ufka yakın olması da olumsuz bir etkendir. Akşamın ilk saatlerinden itibaren gözlenebilir. Sayıca az olması, dolunay evresini yeni geçen AY ışığının gökyüzünü aydınlatması nedeniyle gözlemi pek keyifli olmayacak.
ORIONIDS ( AVCI ) GÖKTAŞI YAĞMURU
Ekim 20-21 günlerinde ORİONİDS – AVCI Göktaşı Yağmuru meydana gelecek. Saatte en fazla 20 civarında göktaşı kayması gözlenebilecek. Ancak bu kez yeniay evresi sonrasındaki ay ışığının etkisi olmayacaktır. Gece yarısından sonra ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortamda belki çok parlak göktaşları gözlenebilecek. Güney-Doğu yönünde Avcı takımyıldızına doğru bakmak yeterli. Bir saat içinde 30 civarında göktaşı görülebilir.
Avcı Göktaşı Yağmuru ; Dünya’mız her yıl bu tarihlerde yaklaşık 75 yıl yörünge dönemi olan Halley kuyrukluyıldızının en son 1985-1986 geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığı tozlar içinden geçerken oluşmaktadır.
