AĞUSTOS  AYINDA

Bu ay içindeki gerçekleşecek tutulmaları ayrı bir yazı halinde yazacaktım. Araya başka şeyler girdi,, unuttum …  Yazmadığımı  hatırlayınca eklemek istedim.  Hemen  Serdar Evren’in facebook taki bildirisini aynen buraya aldım.  ( https://www.facebook.com/mustafa.serdar.evren )

Güneş Tutulması zaten ülkemizden gözlenemeyecek. O konu başka açıdan bir yazı konusu olacak. ” Tarihin en büyük tutulması ”  saçmalığı,  hemen depremlerle ilişkisini sorgulayan yazıların ortaya çıkması….  Bu konuyu ayrıca ele alacağım.  Söz….

7 AĞUSTOS  PAZARTESİ  

Bu Gece Ay Tutulması Var, Kaçırmayınız

7 Ağustos Pazartesi gecesi ülkemizden bir parçalı ay tutulması göreceğiz. Tutulma yaklaşık     saat 20:23’de başlayacak 22:18’de bitecek.

Tutulmanın ortası veya maksimum tutulma anı saat 21:20’ye denk geliyor.

Tutulma boyunca Ay’ın güney kısmında küçük bir kararma olacak.

Tutulmanın fark edebileceğimiz toplam süresi 1 saat 55 dakika kadar. Fotoğraf çekmek isteyenlerin özellikle tutulma ortasını beklemelerinde fayda var.

Parçalı ay tutulmalarında, maksimum tutulma alanı  ne kadar büyük olursa farkedilmesi o kadar rahat olur. AY’ın küçük bir yüzdesi YER’in gölgesine girecek şekildeki  bir parçalı ay tutulmasını farkedemeyebilirsiniz de..  Bu tutulmada dikkatli gözler kararmayı rahat görecek.

GÜNEŞ :

GÜNEŞ’imiz Ağustos ayının  ilk yarısında  YENGEÇ  takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 10  Ağustos’ta  komşu ASLAN  takımyıldızı sınırları içersine geçecek ve ay sonuna kadar   bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde biraz daha değişecektir. Bu ayın ilk günlerinde  Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı  noktalarından kuzeye doğru 22 derece iken ayın son günlerinde 11 derece uzaktaki  bir konumdan    doğup batacaktır. Bu açı  her geçen gün azalacaktır. 23 Eylül  günü Tam DOĞU ve Tam BATI noktalarından doğup batacaktır.

Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir.  Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır.  Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre  daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.

Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında  Güneye doğru  yerdeğiştirmesini sürdürecektir. Ağustos ayı süresince Ankara’da 12:54  ile  12:48 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak,  doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir.

( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 Ağustos günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:54  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:18  de geçecek demektir. Daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…Peki neden tam saat (normal saat dilimi için 12:00,  ileri-yaz saat dilimi için  13:00 )  13:00 da  geçmez…  Herşeyi de birden vermek olmaz, o zaman ders kitabı olur bu sayfalar.  Konusu geçtiğinde, yeri ve zamanı geldiğinde bilgileri ekliyoruz.. J  )

Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında  ufuktan yüksekliği Ağustos ayı süresince  yaklaşık 68-58 dereceler  arasında olacaktır.  Yaklaşık 40 derece Coğrafya enlemli yer için verilen bu ufuktan yükseklik değeri Güney yönüne doğru giderseniz artar.  Kafanız karıştı değil mi ?

Ağustos ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da   azalmasını  sürdürecektir.  Ayın ilk günü yaklaşık olarak 14sa 10dk olan gündüz süresi  ayın son gününde  13 sa 06 da  olacaktir.  Yani artık  Gündüz Süresi   hergeçen gün kısalmayı sürdürüyor. ( Bu süre kısalması   21 Aralık gününe kadar sürecek,  bunu zaten biliyoruz.  23 Eylül günü 12 saat  gündüz, 12 saat gece olur.  Ama gerçekte tam böyle olmaz, Gündüz süresi   23 Eylül günü yani  Sonbahar Ilımı günü ( Ekinox zamanı,  gün-tün eşitliği..)  tam 12 saat olmaz,  12 saatten fazla olur..  Neden mi ?  Eylül Ayında Gökyüzü’ nü bekleyin….   )

AY  

 AY,  elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken  ;

 02 Ağustos  günü  enöte   konumunda –  YER’e  en  uzak konumda olup   uzaklığı  405.025 km

18 Ağustos  günü  enberi  konumunda –  YER’e  en yakın konumda olup   uzaklığı  366.125 km

30 Ağustos  günü  enöte   konumunda –  YER’e  en  uzak konumda olup   uzaklığı  404.310 km

Biraz ek BİLGİ :

Şimdi yukarıdaki verilere bakıp “  2 Ağustos’ta en uzak konumda ise, 30 Ağustos’taki “en uzak” ne anlama geliyor ?  “  diyebilirsiniz.   Hemen belirteyim. AY, Yerküre etrafındaki yörüngesinde  yılda 13.4  tur atar. Yani 13 turu tamamlar, 14. Turu atarken yıl biter.    İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler  birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner, yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde yerdeğiştirir. Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir. Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre uzaklığı noktalanmıştır.  En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi  yaklaşık 2-3 bin  km  olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.

 Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir.  İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz   uzaklıktaki değişimdir.  Uzaklığı değişince,  görünen büyüklüğü de değişir.  Bunlar da bir düzen içersinde olur. 

Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir.  Düşünün,  onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.

 Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel vdeoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz.  https://svs.gsfc.nasa.gov/4537

Dolunay       :   07 Ağustos                 Sondördün    :   15 Ağustos          

Yeniay          :   21  Ağustos                  İlkdördün    :   29 Ağustos 

AY  ;   

 03 Ağustos :  Ay ve Satürn yakın görünümde

16 Ağustos :   Ay ve Aldebaran çok yakın görünümde

19 Ağustos :   Ay ve Venüs gün doğumunda doğu ufkunda yakın görünümde

25 Ağustos :   Ay, Jüpiter ve Spika gün batımında batıda çok yakın görünümde

30 Ağustos  :  Ay ve Satürn gece yarısına kadar yakın görünümde

 GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

 MERKÜR : Ayın ilk günlerinde GÜNEŞ’in Doğu tarafında,  ASLAN takımyıldızı sınırları içersinde  ve Güneş’e açısal olarak yaklaşık 26  derece 

uzaklıkta bulunacak olan gezegen    11-13 Ağustos günlerinde doğuya doğru olan hareketi yavaşlayacak ve Batı yönünde geri hareketine (retrograte ) başlayacaktır.  Eylül ayı ortasına kadar batıya doğru hareketini sürdürecektir.   Ayın ilk haftasında  Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkunda ufka yakın konumda kısa süre gözlenebilir. Hergeçen gün Güneş battığında ufka daha yakın olacaktır.  Ayın son günlerinde,  28 Ağustos’ta  Güneş ve Mars ile birlikte ASLAN’ın   en parlak yıldızı Regulus etrafında yakın konumda olacaklardır.  Elbette bu tarihlerde gözlenmeleri olanaksız olacaktır

VENÜS :   Bu günlerde gökyüzündeki yerdeğiştirmesi çok yavaş olan  VENÜS  ayın ilk günü  Güneş’e olan açısal uzaklığı 38  derece  iken ay sonunda  bu açıklık 32 dereceye kadar azalacaktır. Sabah gökyüzünde Doğu ufkumuzda  “Sabah Yıldızı” olarak yeralmaktadır. Güneş doğmadan 1-2 saat önce DOĞU noktasına çok yakın bir yerden doğacak ve Güneş doğuncaya kadar gözlenebilecektir. Ayın ilk günlerinde İKİZLER takımyıldızı sınırları içersinde yeralacak, 24 Ağustos’da   YENGEÇ  takımyıldızı sınırları içine geçecektir.  VENÜS   -3.5  kadir  parlaklığı ile   GÜNEŞ ve AY’dan sonra gökyüzünün en parlak görünen cismi olmayı sürdürecektir.

MARS : Ağustos ayı ilk günlerinde  YENGEÇ   takımyıldızı sınırları içinden 17 Ağustos’ta ASLAN  takımyıldızı sınırları içine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içinde kalacak.   “Kızıl Gezegen”  Mars,  Güneş’in  Batı tarafında yeralacak ve Güneş’e açısal olarak çok yakın olması nedeniyle Ağustos ayı içinde gözlenemeyecektir.

JÜPİTER :  Gezegenlerin “Ağabeyi”  olan bu dev gaz gezegenin  Güneş ile arasındaki açısal uzaklık (u :  uzanım açısı)   Güneş’in Doğu tarafında hergeçen gün azalmaktadır.  Ayın ilk günü 68 derece olan bu açısal uzaklık ayın son gününde 43 dereceye kadar azalacaktır.  JÜPİTER’in  BAŞAK takımyıldızı içindeki konumu çok az değişmesine karşın GÜNEŞ’in doğuya doğru yerdeğiştirmesi sonucu  aralarındaki açısal uzaklık hergeçen gün azalmaktadır.  Güneş battığında, Güney -Batı yönünde  ufuktan yaklaşık 35 derece yukarıda görülecek ve birkaç saat sonra batmış olacaktır. Ancak gökyüzünde Venüs kadar olmasa da -1.5 kadire yakın parlaklığı ve  kendi etrafında dolanan görece parlak ve meşhur Galileo Uyduları ile  keyifle gözlenebilecek bir gözlem hedefi olacaktır.  Ağustos ayı süresince de BAŞAK takımyıldızı sınırları içersinde yeralmayı sürdürecektir. 25 Ağustos akşamı Batı ufkuna yakın bir konumda, Başakçı(Spica) ve Hilal şeklindeki AY ile yakın görünümde olacaklardır.

SATÜRN   :  Gökyüzünün  güzel görünümlü “Halkaların Efendisi”    dev gaz gezegeni olan SATÜRN, Ağustos ayı süresince de  YILANCI takımyıldızı sınırları içinde bulunacaktır Akrep’in Kalbi  Antares’in doğusunda, yaklaşık 12-13 derece olan açısal uzaklığını da koruyacaktır.  Geri Yönde (Batı’ya doğru-  retrograde ) hareketi bu ay içinde yavaşlayıp neredeyse  aynı noktada uzun süre  duruyormuş gib gözlenecektir.  Ayın ilk günlerinde Güneş battığında  GüneyDoğu yönünde  ufuktan 25 derece yükseklikte görünecek olan SATÜRN  gece yarısından 1-2 saat sonra batmış olacaktır.  Her geçen gün  ise daha erken batacaktır.  JÜPİTER kadar parlak olmasa da 0.5  kadire yaklaşacak olan parlaklığı ile Antares’in doğusunda hemen farkedilecektir.   30 Ağustos  ZAFER BAYRAMI’nı kutlayacağımız günün akşamında  Güneş battığında, Güney yönünde,  AY ile yakın görünümde ve Antares’e komşu  olarak gözlenebilecektir.  SATÜRN’ün halkası görünüm olarak en uygun konumda,  Astrofotoğrafçılar için güzel bir hedef olur.  Kaçırmayın.

KUYRUKLUYILDIZLAR

Akşamları  gökyüzüne baktığınızda  gökyüzünüzün parlaklığı ne kadar fazla ise  görebileceğiniz gökcismi sayısı o kadar azalır. Ancak gökyüzü parlaklığından daha parlak olan az sayıdaki gökcismini hava kirliliği, çevre kirliliği yoksa ancak görebilirsiniz.   Eğer karanlık bir gökyüzüne sahip iseniz gökyüzünün görsel zenginliğini farkedebilirsiniz.   Bu zenginlikler arasında kuyrukluyıldızlar da yeralmaktadır.

Ağustos ayı içersinde gökyüzümüzü süsleyen çok sayıda kuyrukluyıldız var aslında.  Biraz sönük cisimler,  büyük teleskoplar gerekli görebilmek için, ya da  uzun süre poz vererek astrofotoğrafçılık yapmak gerekir.  Bu konuda uğraş veren çok başarılı astrofotoğrafçılar var ülkemizde. Bunlardan birisi de hepinizin bildiği  Uğur İKİZLER.  İşte size Uğur İkizler’in geçtiğimiz ay çektiği ve birçok ortamda paylaştığı  C/2015 V2 Johnson Kuyrukluyıldızının fotoğrafı.   

http://heavens-above.com/Comets.aspx?lat=40.8264&lng=31.1892&loc=d%C3%BCzce&alt=165&tz=TRT&cul=tr

Yukarıdaki web sayfasına girdiğinizde ;  görülen, gözlenebilecek kuyrukluyıldızların bir listesi  yeralır.  Elbette  http://heavens-above.com  ana sayfadaki  diğer tıklamalarla  gökyüzü-gözlem ile ilgili birçok bilgiye de ulaşabilirsiniz bu sayfalardan.

KAHRAMAN (PERSEIDS)  GÖKTAŞI  YAĞMURU  

11/12/13/14 Ağustos

13 Temmuz – 26 Ağustos arasında etkin olacak bir yağmur. Geçen ayki gibi çisenti şeklinde değil bu kez , sağanak bile sayılır.  En etkin olacağı geceler  11/12  ve  12/13 Ağustos  geceleri  ve  civarındaki geceler.  Saniyede yaklaşık 60 km lik hızlarla Yer atmosferine girecek  olan   toz-taş parçacıkları ile sattte  60-100  arası  göktaşı izi   olması bekleniyor.  Elbette, bütün izleri göremeyiz,  AY Dolunayı geçmiş, sondördün evresine yaklaşıyor olacak.  Sabaha karşı batacak, bunu sonucu olarak göktaşı yağmuru sırasında ne yazık ki gökyüzünün parlaklığı biraz fazla olacak ve özellikle sönük olacak göktaşı izlerini

göremeyeceğiz.  Yani 100 biraz hayal olacak gibi. Daha azına  razıyız,  saatte 20-30 tane olsun , parlak olsun, ateştopu olsun daha ne isteriz ki…

1862  yılında Lewis Swift and Horace Tuttle tarafından keşfedilen 109P/Swift-Tuttle  kuyrukluyıldızının çekirdek çapı  yaklaşık 25-30 km  kadar. yörünge dönemi yaklaşık 130 yıl.  Güneş’in etrafından önceki geçişi  1992 yılında oldu (yandaki fotoğraf..  H.Mikuz :  15 Aralık 1992 ).  Bir sonraki geçişi 2122 yıında olacak.  Biz görebilir miyiz acaba ? 🙂  Güneş etrafındaki yörüngesine bıraktığı toz, taş parçacıkları bu yağmuru oluşturuyor.  Dünyamız bu tozlu-taşlı   artıkların olduğu yörüngeden bu tarihlerde geçer ve her yıl aynı tarihlerde bu göktaşı yağmuru tekrarlar.   Giovanni Schiaparelli  1865  yılında Perseid göktaşı yağmurunun kaynağının bu kuyrukluyıldız olduğunu ilk kez ortaya koymuştur.

Ne yapmalıyız?  Öncelikle  güvenli,  ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortam bulmalıyız.   Mat, minder vb.  gibi uygun şeyler üzerine uzanıp  Doğu ufkumuzda yükselmekte olan Kahraman (Perse)  takımyıldızı bölgesine doğru  bakarak gökyüzünü izlemeliyiz.  Daha keyifli gözlem için bu etkinliğe severek katılmış bir arkadaş gurubu, demlenecek çay olmalı,  arada yapılacak gökbilim sohbetleri bu etkinliği güzelleştirmeli..

Gökyüzünüz açık olsun..

Bilgi Notu :  Önceki yazılarda bu çizginin altında birçok bilgi notu yeraldı, sürekli tekrarlamak olmaz, yenilerine yeraçmak gerek, doğru  değil mi ?