2018 OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ

Acısıyla tatlısıyla,  iyisi ile kötüsü ile bir yılı daha geride bıraktık. Geçen bir yılın , önceki yılların muhasebesini yaparak dertlenmek, “keşke” lerle üzülmek  yerine aldığımız derslerle geleceğe umutla bakmak gerek diye düşünüyorum. Gelin, siz de böyle yapın.

Yeni yıl ve gelecek yıllar umut dolu olsun, sağlıklı, mutlu, başarılarla dolu, sevdiklerimizle birlikte özgürce yaşayacağımız  güzel günler getirsin.. Sevgilerimle..

2018  YILINDA  GÜNEŞ

Güneşimizin gökyüzündeki  görünür hareketi sırasında hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yerdeğiştirdiğini  bu yazılardan öğrendiniz artık.    Bu hareketi sırasında da Güneşimiz bir yıl   süresince  Burç adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalmaktadır.  2018 yılı içersinde GÜNEŞ’imizin takımyıldızı sınırlarından geçiş günlerini aşağıdaki  çizelgeden görebilirsiniz. ( Örn:  YAY’dan  20 Ocak tarihinde OĞLAK takımyıldızı sınırları içine geçecek.. 16 Şubat günü ise OĞLAK’tan  KOVA takımyıldızı sınırlarına geçecek..)

 Tam öğlen zamanında, yani  Güneş’in Güney yönümüzde Öğlen çemberimizden geçişi anında  ufkumuzdan yüksekliği 2018 yılı içinde tarihlere göre aşağıdaki çizelgede görülmektedir.(Değerler,  yaklaşık 40 derece enlemli Ankara ili için verilmiştir..)

Çizelgeden de görüleceği gibi,  Güneş’in tepemize yakın geçişlerinin olduğu günlerde sıcak günler olmaktadır.

 Bilgi Notu :

GÜNEŞ’imizin  bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş, bu çember üzerinde  hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yolalır.  Güneş ve Ay Tutulmaları,  YER, AY ve GÜNEŞ tam bu çember üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar. Hepsinin dolandığı, Tutulum çevresindeki band şeklindeki bu bölgeye  ZODYAK KUŞAĞI  adı verilir.

Bilgi Notu :

Güneş Tutulum üzerinde hareket ederken  Gök Eşleğine uzaklığı yanı DİKAÇIKLIĞI sürekli değişmektedir. 21 Haziran’da Gök Eşleğinden kuzeye doğru  en fazla 23.5 derece uzaklaşır. 22 Eylül’de gökeşleğini keserek sonra güneye iner, 21 Aralık günü maksimum ( – değer alarak) 23.5 derece olur, sonra tekrar Eşleğe yaklaşır ve sonra gökeşleğinden kuzeye doğru  uzaklaşır ve bu döngü sürer gider. Gökeşleğine olan açısal uzaklıktaki bu değişim, doğma-batma zamanlarını, gün süresi gibi kavramları belirler.  

OCAK AYINDA GÜNEŞ :

18 Aralık 2017 günü  YAY takımyıldızı sınırları içersine girmişti. 2018 yılının ilk gününde de YAY takımyıldızı sınırları içinde  gözlenecektir.  20 Ocak günü ise komşu OĞLAK takımyıldızı sınırları içersine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

GÜNEŞ,  gökyüzündeki yıllık görünür hareketi sırasında 21 Aralık tarihinde  Gökeşleğine  güney tarafında en uzak konuma gelmiş  ve   En Uzun Gece – En Kısa Gündüz bu tarihlerde yaşanmıştı. Aynı zamanda bu tarihlerde  ufuk düzlemimizdeki   doğma ve batma anındaki konumu sınır değerlere gelmişti.   Bunun sonucu olarak Ocak yının ilk günlerinde Doğu noktasından Güney yönüne doğru 31 derece öteden doğacaktır. Akşamları da aynı şekilde battığı nokta Batı noktasından Güney yönüne doğru 31  derece ötede olacaktır.  Ay sonuna doğru bu değerler  hergeçen gün  küçülerek  23 dereceye kadar inecektir. Bunun anlamı  GÜNEŞ artık kuzey yarıküreye doğru yolalıyor demektir.

21 Aralık günü  KIŞ  GÜNDÖNÜMÜ ;  en kısa GÜNDÜZ  – en uzun GECE  gerçekleşmişti. Bu tarihten sonra artık geceler kısalmaya, gündüz süreleri ise artmaya başlar.   Ocak ayının ilk günlerinde yaklaşık 09 sa 24 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 45 dakika artacak ve 10 sa 08 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki küçük farklar dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)

Güneş, Ocak ayının ilk günleri Ankara’da saat  08:10 da doğacak,  ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise  07:58 olacaktır.  Bunun anlamı, sabah okula gidecek öğrenciler için, işe gidecek olanlar için  bu ay içersinde  bu durum çok değişmeyecek demektir.

Ocak ayı süresince Ankara’da  saat 12:52  ile  13:01 arasında öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak,  doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç geçecektir.   ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 OCAK günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:52  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:14  de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

GÜNEŞ,  günortasında, Güney yönünde,  OCAK  ayı   ilk günlerinde ufuktan en fazla 27 derece yüksekten geçecektir.  Son günlerine doğru  ufuktan yüksekliği yaklaşık  6 derece daha fazla olacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.)  Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının  geliş eğim açısı artacak  demektir.  Ama soğuyan, üşüyen hatta donan kara parçasını ısıtmak kolay olmuyor, bunu unutmayalım. Kış daha  yeni başladı.

Kış yeni başladı… diye bitirmiştik üstteki paragrafı. Ancak  YER, Güneş etrafındaki elips yörüngesinde dolanırken, Ocak ayının ilk günlerinde ısı  kaynağımız olan GÜNEŞ’e iyice  yaklaşmış olacak. ( En yakın olduğu konumdaki uzaklık : 147 milyon km) Yani kış ortasında sobaya yakın olmak gibi bir şey. Ancak, dünyamız üzerinde mevsimlerin Güneş’e olan uzaklıkla bağlantısı yok gibi .  Dünyamızın yapısı,  diğer gezegenler gibi,  küre biçiminde. Güneşten gelen ışınım hangi bölgeye daha dik olarak düşüyorsa orası daha çok ısınıyor. Temel neden bu. Bu nedenle de,  Güneş’e en yakın olduğumuz 3 Ocak günü Kuzey yarıkmkürede  en soğuk günler yani kış mevsimi yaşanmaktadır. Aynı günlerde, güneş ışınları güney yarımküreye daha dik düştüğü için  oralarda mevsim Yaz olmaktadır.

———————————————————————————————————————–

AY 

 AY,  elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken  ;

01  Ocak   AY,  Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   356 566 km

2 Ocak    DOLUNAY,  SÜPER AY

15  Ocak   AY,  Enöte  ( YER’e en uzak )  konumunda  :   406 461 km

30  Ocak   AY,  Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   358 995 km

31 Ocak     DOLUNAY,  SÜPER AY,   MAVİ AY,   Tam AY Tutulması

AY’ın  yörüngesinde bir kez dolanma süresi  yani  YER etrafında Dolanma Dönemi :  27.32 gün olduğunu biliyorsunuz.

Ocak ayının ilk gününde AY  yörüngesi üzerinde YER’e en yakın konumunda olacaktır. Sonra, 27.32 gün geçecek, bir kez dolanmış olacaktır. Bu arada yörüngesinin konumu-durumu  sürekli değiştiği için enberi noktası biraz ötelenmiş olacaktır. Ancak yine de bir süre sonra Ocak ayı içersinde enberi noktasından bir kez daha geçmiş olacaktır.

Bu özelliğin yanısıra bir başka özel durum daha gerçekleşmiş olacak bu ay içersinde. Her iki enberi geçişi sırasında AY’ın evresi DOLUNAY evresi olacaktır. Yani iki tane SÜPER AY olacak demektir. (AY ,   YER’e en yakın konumunda iken DOLUNAY evresi gerçekleşirse, bu dolunaya SÜPER AY  deniliyor.)

Aynı ay içersinde oluşan iki dolunaydan  ikincisine Mavi Ay denildiğini de öğrendik artık.

Bununla da bitmiyor ilginç durumlar. 31 Ocak günü   DOLUNAY,  SÜPER AY, aynı zamanda MAVİ AY ve  bir TAM AY TUTULMASI da olacak.

Sonuç olarak, Ocak ayı içinde,  iki enberi geçişi sırasında iki dolunay, iki süper ay ve bir mavi ay ve bu sırada bir tam AY tutulması tanımlarına uygun durumlar gerçekleşmiş olacaktır.

AY’ın   EVRELERİ :

Dolunay        :   02 Ocak                   Sondördün    :   08 Ocak            Yeniay          :   17 Ocak   

İlkdördün     :   24 Ocak                    Dolunay         :   31 Ocak

AY’ın evrelerine bakarak  doğma batma zamanlarını tahmin edebilirsiniz.

YENİAY  evresinde ise   Güneş ile hemen hemen aynı doğrultuda olacakları için aynı saatte doğar batarlar. Bu evrede iken bize dönük olan yüzü karanlık olacağı ve Güneş ışınları etkisi ile görülmez.  Bu evreden sonra  AY hergün yaklaşık 13 derece   GÜNEŞ’ten doğuya doğru uzaklaşır ve hergün yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.

İLKDÖRDÜN evresinde : GÜNEŞ öğlen çemberimizde iken, doğu ufkumuzdan  AY doğar, GÜNEŞ battığında ise AY  Güney yönümüzde Öğlen Çemberimizde görülür. Gece yarısı olduğunda  AY batar.

DOLUNAY evresinde : GÜNEŞ ile ters tarafımızda yeralır. GÜNEŞ  batarken doğar,  bütün gece gökyüzünü aydınlatır, GÜNEŞ  doğarken AY batar.

SONDÖRDÜN evresinde : Gece yarısı olduğunda doğar,  sabah GÜNEŞ doğarken AY güneyde en yüksek konumunda olur. Öğlen olduğunda ise günortasında AY batar.

TAM AY TUTULMASI   –    31 Ocak 2018

Ocak ayının ikinci dolunayında AY,   YER’in tam gölge konisinin içinden geçecek. Tam gölge konisi içinde bulunduğu sırada  YER atmosferinden kırılarak geçen ve AY yüzeyine düşen kırmızı ışıklar nedeniyle bakır renkli, kızıl renkli DOLUNAY  görülür.  31 Ocak günü bu olayın gerçekleştiği saatlerde ise AY bizim ufkumuzun altında olacağı için  ülkemizden gözlenemeyecektir. Ancak doğu illerimizde,   AY doğduğunda Tam Tutulma sonrasındaki tutulmanın son evreleri uygun koşullarda çok kısa süre gözlenebilecektir. Tam tutulma evresindeki güzel görünüm ne yazık ki gözlenemeyecektir.

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

Bilgi Notu : 

Gezegenler ve AY   gibi Tutuluma yakın gökcisimlerinin Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra gökyüzünde görünürler. Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

 MERKÜR :  Yeni yılın ilk ayında, Güneş’in batısında YILANCI  takımyıldızı sınırları içersinde bulunacak olan gezegen   13 Ocak günü YAY, 31 Ocak günü de OĞLAK takımyıldızı sınırları içine geçecektir.   01 Ocak günü açısal olarak Güneş’e en uzak görünümde (EBBU : En Büyük Batı Uzanımda : Yaklaşık 22 derece) olacaktır.  Bunun anlamı ise  Güneş doğmadan önce doğu ufkumuzda ufka çok yakın konumda  olacak ve hava, ışık ve çevre kirliliği yoksa  belki gözleyebilirsiniz. İlerleyen gnlerde ise açısal olarak Güneş’e yaklaşacak ve gözlenemeyecektir.

VENÜS :   Ocak ayının ilk günlerinde Güneş’in batısında ancak açısal olarak çok yakın olacak, 08 Ocak günü  ÜSTKAVUŞUM konumunda ( Uzanım açısı  u=180 derece ) Güneş’in ardından  geçecek ve ay sonuna kadar bu kez Güneş’in doğusunda ve açısal olarak yakın konumda olacak olan Venüs  Ocak ayı süresince gözlenemeyecektir.

MARS :  Ocak ayı süresince  TERAZİ takımyıldızı sınırları  içinde ve Güneş’in batısında  55-65 derece açısal uzaklıkta bulunacaktır.  JÜPİTER  gezegeni komşuluğundaki konumunu ay sonuna kadar koruyacak olan “Kızıl Gezegen”  Güneş doğmadan yaklaşık 3 saat önca JÜPİTER  ile birlikte  Doğu  ufkunda yükselmeye başlayacaktır.  06/07 gecesi   JÜPİTER ile 10 açı dakikasından daha yakın görünümde olacak ve astrofotografçılar için güzel bir hedef oluşturacaktır. Jüpiter,  Galileo uyduları ve Mars aynı karede..  11 Ocak  sabaha karşı  bu ikiliye  AY eşlik edecek. Kaçırmayın….

JÜPİTER :  Bu ay içersinde de Güneş’in batısında  bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 50 derece uzaklıkta iken,  TERAZİ  takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru hareketi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak  yaklaşık  78  derece uzaklaşmış olacaktır. Bunun sonucu olarak  gezegenlerin en büyüğü olan bu dev gaz gezegen ayın ilk günlerinde sabah,  gündoğumudan yaklaşık 3 saat önce doğu ufkunda görünecek, ayın son günlerinde ise daha erken,  gece yarısından hemen sonra doğacak ve  gün doğana dek uzun süre gözlenecektir. Parlak görünümü,  Galileo  uyduları,  Mars ve AY ile yakın görünümde olması ile  güzel bir gözlem hedefi olmayı bu ay da sürdürecektir.

SATÜRN :  Ocak  ayı   içersinde  YAY  takımyıldızı içersinde  konumu fazla değişmeyecek olan  “Halkaların Efendisi” denilebilecek bu güzel görünümlü dev gaz gezegen,  ayın ilk günlerinde Güneş’in Batı tarafında ve 7-8 derece açısal uzaklıkta olacaktır. Yakın olması nedeniyle de gözlenemeyecektir.  Ay sonuna doğru  Güneş’in doğuya doğru olan hareketi sonucunda açısal uzaklık 35 dereceye kadar çıkacaktır. Bunun sonucu ayın ilerleyen günlerinde, sabaha karşı Güneş doğmadan 1-2 saat  önce doğacak ve  daha uygun gözlem koşulları olacak demektir.

GÖKTAŞI YAĞMURLARI :

2018 yılının önemli sayılabilecek ilk göktaşı yağmuru  yılın ilk günlerinde.

Quadrantid ( BOOTIDS  )  Göktaşı Yağmuru   3/4  Ocak

Göktaşı yağmurları çoğunlukla bir kuyruklu yıldızın  yörüngesine bıraktığı kalıntılardan kaynaklanır. Ancak bu göktaşı yağmurunda kaynak  Güneş’in etrafında 5.5 yıllık bir dolanma dönemi olan  2003 EH1  isimli asteroiddir.  Büyük Ayı, Ejderha, Herkül ve Çoban takımyıldızların birleştikleri bölgeden geliyormuş gibi gözlenen ve bu nedenle de Quadrantid   adı verilen  göktaşı yağmurunun kaynağının bu asteroid olduğu sonradan belirlenmiştir.

AY’ın  Dolunay evresinin hemen sonrası olması, sabaha karşı  batacak olması  gözlem için olumsuz bir durum, gökyüzü aydınlık olacak demektir.  Bu da göktaşlarının gözlenmesini zorlaştırır.  3/4 Ocak gece yarısında  Kuzey-Doğu ufkunuzdan yükselmekte olan bölgeye bakmayı unutmayın. Çoğunluğu bu bölgeden gelecek ancak daha farklı bölgelerden gelecek olanlara da hazırlıklı olun.. Pek keyifli gözlem olmasa da belki  şansımıza bir ateştopu görebiliriz.

Gökyüzünüz açık olsun.. İyi gözlemler..

Günlere göre OCAK ayı gökolayları :

01   MERKÜR  En Büyük Batı Uzanımda (EBBU : 22.7°  Batı )

01  AY,  Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   356 566 km

02  DOLUNAY

03  YER.   Günberi konumunda (Güneş’e en yakın konumda  : 0.98329 AB  : 147 milyon km )

03/04   Quadrantid Meteor Yağmuru

05  AY ve Regulus ( ASLAN takımyıldızının en parlak üyesi) çok yakın görünümde.

08  SONDÖRDÜN

09  VENÜS,  Güneş ile ÜSTKAVUŞUM konumunda  ( u = 180 derece )

11  AY  ve JÜPİTER   yakın görünümde

11  AY ve MARS yakın görünümde

13  SATÜRN ve MERKÜR  çok yakın görünümde

15  AY,  Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda :  406 461 km

15  AY, SATÜRN ve MERKÜR  yakın görünümde

17  YENİAY

24  İLKDÖRDÜN

27  AY ve  Aldebaran( BOĞA takımyıldızının en parlak üyesi )  çok yakın görünümde

30  AY,  Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :  358 995 km

31  DOLUNAY

31  TAM AY TUTULMASI (Ülkemizden izlenemeyecek)

————————————————————————-