2018 NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ

Sevgili çocuklar..

23 Nisan  ULUSAL EGEMENLİK VE ÇOCUK BAYRAMINIZ  KUTLU OLSUN…..

NİSAN AYINDA GÜNEŞ :

Bilgi Notu :

GÜNEŞ’imizin  bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş, bu çember üzerinde  hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yolalır.  Güneş ve Ay Tutulmaları,  YER, AY ve GÜNEŞ tam bu çember üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar. Hepsinin dolandığı, Tutulum çevresindeki band şeklindeki bu bölgeye  ZODYAK KUŞAĞI  adı verilir.

Bilgi Notu :

Güneş Tutulum üzerinde hareket ederken  Gök Eşleğine uzaklığı yanı DİKAÇIKLIĞI sürekli değişmektedir. 21 Haziran’da Gök Eşleğinden kuzeye doğru  en fazla 23.5 derece uzaklaşır. 22 Eylül’de gökeşleğini keserek sonra güneye iner, 21 Aralık günü maksimum ( – değer alarak) 23.5 derece olur, sonra tekrar Eşleğe yaklaşır. 20-21 Mart günlerinde GÜNEŞ, gökeşleği üzerinde,  İlkbahar noktasında bulunur, bu konum İlkbahar ILIMI olarak adlandırılır. Sonraki günlerde ise gökeşleğinden kuzeye doğru  uzaklaşır ve bu döngü sürer gider. Gökeşleğine olan açısal uzaklıktaki bu değişim, doğma-batma, gün süresi gibi kavramları belirler. 

Yerküremiz  GÜNEŞ  etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan 

Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin  hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere  “görünür hareket” adını veririz. (Yerküre üzerindeki  gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun görünür hareketi sırasında hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yerdeğiştirdiğini, bir yılda YER etrafında bir kez dolanıyormuş gibi  gözleriz.  Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu  yer değiştirmesi,  yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünen harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.) Bu   hareketi sırasında da bir yıl  süresince  Burç adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.

GÜNEŞ’imiz de Nisan  ayının  ilk günlerinde BALIKLAR  takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 19 Nisan   günü ise komşu KOÇ takımyıldızı sınırları içine geçecek ve  ay sonuna  kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır. 20/21 Mart günü Tam Doğu ve Tam Batı noktalarından doğup battıktan sonra her geçen gün ufuktan doğma ve batması kuzeye doğru yerdeğiştirecektir.   Ayın ilk günü bu açıklık 3 derece iken son günü 20 dereceye ulaşacaktır.

Nisan   ayının ilk günlerinde yaklaşık 12 sa 38 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 68 dakika artacak ve 13 sa 46 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde yaklaşık aynı uzunlukta olur.)

Güneş’in doğma zamanları her geçen gün daha erken olurken, her geçen gün daha geç batacaktır.   Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz,  akşam olurken  ise  batışını daha geç izleyeceğiz dolayısıyla gün süresi Nisan ayı içinde artacaktır.

Güneş,  Nisan  ayı süresince Ankara’da  saat yaklaşık 12:52  –  12:45  saatleri arasında  öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları  doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 Şubat  günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:02  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:24  de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez  çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

GÜNEŞ,  Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde  Şubat  ayının   ilk günlerinde,  günortasında, Güney yönünde,   ufuktan en fazla 55 derece yüksekten geçecektir.  Ayın son günlerine doğru  ufuktan yüksekliği yaklaşık  65 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.)  Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının  geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir.  Isınma artacaktır.  Nasıl olsa  “kazma ve kürekleri Mart ayında yaktık  ! ”, artık, Bahar kendisini tam olarak gösterecektir.

Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR  kentleri için NİSAN ayının ilk ve son günlerinde Güneş ile ilgili zamanlar, öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.

———————————————————————————————————————–

 AY 

AY,  elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken  ;

08 Nisan :   AY,   Enöte  ( YER’e en uzak )  konumunda  :   404 141 km

20 Nisan :   AY,   Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   368 714 km

AY’ın   EVRELERİ :

Sondördün  :   08 Nisan                Yeniay    :   16 Nisan          İlkdördün     :  22 Nisan                Dolunay  :  30  Nisan      

AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece   doğuya doğru uzaklaşır ve bunun sonucu olarak aynı  gözlem yerinde hergün yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.

 AY’ın evrelerine bakarak  doğma batma zamanlarını tahmin edebilirsiniz.

YENİAY  evresinde ise   Güneş ile hemen hemen aynı doğrultuda olacakları için aynı saatte doğar batarlar. Bu evrede iken bize dönük olan yüzü karanlık olacağı için ve ayrıca Güneş ışınları etkisi ile görülemez. 

İLKDÖRDÜN evresinde : GÜNEŞ öğlen çemberimizde iken, doğu ufkumuzdan  AY doğar, GÜNEŞ battığında ise AY  Güney yönümüzde Öğlen Çemberimizde görülür. Gece yarısı olduğunda  AY batar.

DOLUNAY evresinde : Yerdeki gözlemciye göre GÜNEŞ ile ters-karşı  tarafıta yeralır. GÜNEŞ  batarken doğar,  bütün gece gökyüzünü aydınlatır, GÜNEŞ  doğarken AY batar.

SONDÖRDÜN evresinde : Gece yarısı olduğunda doğar,  sabah GÜNEŞ doğarken AY güneyde en yüksek konumunda olur. Öğlen olduğunda ise günortasında AY batar.

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

Bilgi Notu :

Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan  Gezegenler ve AY  Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

MERKÜR ;  Nisan ayının ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e çok yakın konumda olacak olan haberci gezegen  Mart ayı içinde başlattığı  batıya doğru “geri hareketini”  Nisan ayı ortasında tamamlayıp tekrar doğu yönünde yörünge hareketini sürdürecektir. Bu hareketler sırasında ay sonunda Güneş’in batısında 25 derece açısal uzaklıkta olacak. Ancak ufka yakın olması nedeniyle gözlemi zor olacaktır. Ay sonunda, sabah  Güneş doğmadan az önce doğu ufkunda gürünecek ve çok  kısa süre çok uygun koşullarda görülebilecektir.

VENÜS :   Nisan  ayının ilk günlerinde KOÇ  takımyıldızı sınırları içinde iken 19 Nisan’da  BOĞA  takımyıldızına geçecektir.   Ay içinde Güneş’e açısal uzaklığı, Güneş’in  doğusunda 19 derece  den  ay sonuna doğru 25 dereceye kadar artacaktır.   Ayın sonlarına doğru oldukça parlak ( -3.8 kadir ) bir şekilde Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkunda  ufka yakın bir konumda hava iyice kararmadan bile kolaylıkla görülecektir.

 MARS :   Ayın ik günlerinde Güneş’in Batı tarafında  92 derece açısal uzaklıkta bulunan “Kızıl Gezegen”   YAY takımyıldızı sınırları içinde doğuya doğru hareketini sürdürecektir. Güneş’in gökyüzündeki doğuya doğru görünür hareketinin daha hızlı olması nedeniyle, ayın son günü Güneş ile arasındaki açısal uzaklık daha da artacak, 104 derece olacaktır.  Ayın ilk birkaç günü SATÜRN gezegeni ile çok yakın görünümde olacak. Ayın ilk günleri gece yarısından sonra SATÜRN ile birlikte doğacak ve sabaha kadar güneydoğu ufkumuzda gözlenebileceklerdir. Her geçen gün önce SATÜRN  olmak üzere daha erken doğacak ve daha uzun süre gözlenmiş olacaktır.

JÜPİTER :  Bu ay içersinde de Güneş’in batısında  bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 138 derece uzaklıkta iken,  TERAZİ  takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru hareketi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak  yaklaşık  168 derece uzaklaşmış olacaktır.   Bunun sonucu olarak  gezegenlerin en büyüğü olan bu dev gaz gezegen ayın ilk günlerinde geceyarısına doğru,  doğu-güneydoğu ufkunda görünecek, ayın son günlerinde ise daha erken doğacak ve  gün doğana dek uzun süre gözlenecektir.   -2,5  kadirden daha parlak görünümü,  Galileo  uyduları,  2-3 Nisan geceleri AY ile yakın görünümde olması ile  güzel bir gözlem hedefi olmayı bu ay da sürdürecektir.

SATÜRN :  Nisan  ayı   içinde   YAY  takımyıldızındaki konumu fazla değişmeyecek olan  “Halkaların Efendisi” denilen bu güzel görünümlü dev gaz gezegen,  ayın ilk günlerinde Mars ile yakın görünümde ve Güneş’in Batı tarafında ve 91  derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, Jüpiter ve Mars  tan sonra  Güneş’in doğuşundan yaklaşık 3 saat önce  doğacak ve gündoğumuna kadar Güneydoğu ufkumuzda gözlenebilecektir.   Ay sonuna doğru  Güneş’in doğuya doğru olan hareketi sonucunda açısal uzaklık 120 dereceye kadar çıkacaktır. Bunun sonucu ayın ilerleyen günlerinde, daha erken doğacak  ve daha uygun gözlem koşulları olacak demektir.

———————————-

08 Nisan sabaha karşı Güney gökyüzümüzde görsel şölen var, kaçırmayın. Yukarıdaki resimde görüleceği gibi Batıdan doğuya doğru sıralanmış olan parlak gezegenler ( Jüpiter, Satürn ve Mars )  ile  Sondördün evresindeki AY,   AKREP ve YAY takımyıldızlarının evsahipliğinde gökyüzünü süsleyecekler.   Jüpiterin meşhur Galileo Uyduları, Satürn’ün muhteşem halkası ve  Savaş Tanrısı Mars’ın kızıllığı. İçinde bulunduğumuz SAMANYOLU Gökadasının merkezinin doğrultusu da bu bölgede. Parlak görünümü ile Samanyolu ışıkları ve merkez doğrultusunda yeralan çok sayıda parlak derin uzay cisimleri  bu görsel şölene ortaklık edecekler.  Tek olumsuz şey, sondördün evresindeki AY’ın ışığı.. Görünürlüğü biraz olumsuz etkileyecek. Bu kez AY yüzeyinde gezinme olanağı bulacaksınız teleskopunuzun gözmerceği içinde.  Yapacağınız tek şey, uykunuzdan biraz vazgeçip Güneş doğmadan önce Güney yönünüzde göyüzüne bakmak. Elbette  ışık, hava, çevre kirlilikleri olmayan bir yerde olmalısınız bu güzellikleri görebilmek için. Kaçırmayın….

Nisan  ayı süresince Güneş battıktan hemen sonra  Güney-Batı  ufkumuzda  ÜLKER(Pleiades) Açıkyıldız Kümesi, BOĞA takımyıldızı, ardından parlak yıldızları ve görkemli bulutsuları  ile  AVCI (Orion) takımyıldızı doğmuş olacak ve onları gökyüzünün en parlak görünen yıldızı Akyıldız (Sirius) izleyecektir.  Gece yarısından sonra ise, güneydoğu ufkumuzdan sırası ile JÜPİTER; MARS ve SATÜRN gezegenleri yükselirken  AKREP, en parlak yıldızı Antares  ve YAY takımyıldızları ile Samanyolu merkezi doğrultusundaki parlak derin uzay cisimleri ile çok güzel gözlem hedefi olmayı sürdüreceklerdir.

AY,  sondördün evresi sonrasında, 3 Nisan’ta JÜPİTER,  7-8 Nisan’ta  MARS ve  SATÜRN’e yakın görünümde olacaktır.  14 Nisan Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkumuza çok yakın konumda MERKÜR ve  18 Nisan’da VENÜS ile yakın görünümde olacaktır. AY, 30 Nisan günü JÜPİTER ile tekrar buluşacak.  Kolay gelsin.

     22 /  23  NİSAN  2018   ÇALGI  Göktaşı Yağmuru  (LYRIDS)

Bilinen en eski Göktaşı yağmurudur. Çin kaynaklarında, MÖ 687 de gözlendiği kayıtları vardır.

5 Nisan 1861 tarihinde keşfedilen ve Güneş’in etrafındaki yörüngesini yaklaşık 415 yılda tamamlayan bir kuyrukluyıldız : THATCHER kuyrukluyıldızı (C/1861 G1 Thatcher).

1861 yılında Güneş’e en yakın olduğu konumda iken  A.E.Thatcher tarafından keşfedilmiştir. Bu geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığı toz ve taş parçaları yer atmosferine girerek göktaşı yağmurunu oluştururlar. Doğal olarak,  Güneş’e yakın geçişinden sonra yörüngede daha çok parçacık olur, eğer bu göktaşı yağmurunda olduğu gibi yakın geçişten sonra  uzun yıllar geçmiş ise parçacıklar yayılacağı  ve azalacağı için göktaşı yağmuru sağanak değil de çisentiye dönüşür. Yani, bir saat süresinde oluşan göktaşı izi sayısı azalır. Bu göktaşı yağmuru da sayıca çok fazla olmayacaktır. Bu kez, bir saat içersinde 20 civarında göktaşı izi görebilirsiniz. Belki arada ateştopu da görebilirsiniz.

19 – 26 Nisan tarihleri arasında gözlenebilecek olan bu göktaşı yağmurunun en fazla sayıda gözleneceği tarihler 22 / 23 Nisan geceleri.   Bu tarihlerin en şanslı tarihler olması da sözkonusu. AY bu  günlerde İLKDÖRDÜN  evreside ve gece yarısı batacak olması  nedeniyle gözlemlere etkisi az olacaktır.

Gece yarısına doğru, Kuzey-Doğu ufkumuzdan doğacak olan  ÇALGI  (LYRAE) takımyıldızı bölgesinde görebileceğiz göktaşı izlerini. Çalgı takımyıldızının en parlak yıldızı olan VEGA yakınlarına bakmanız yeterlidir. Öyleyse yapmamız gereken ; sayıca az olacağını düşünerek, ışık ve hava kirliliğinin olmadığı güvenli bir gözlem yeri belirlemek, uygun giysiler seçmek, uzanarak gökyüzüne , VEGA’ya doğru bakmak,  hepsi bu…

Kış mevsimi  bitti diye aldanmayalım. Havalar geceleri serin  olur. Ancak kentlerden uzaklaştığınızda atmosfer daha temiz  ve  pırıl pırıl gökyüzü siz bekliyor olacaktır.

Gökyüzünüz açık olsun.. İyi gözlemler..