2018 MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ

 MAYIS AYINDA GÜNEŞ :

GÜNEŞ’imiz Mayıs  ayının  ilk günlerinde KOÇ  takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 15 Mayıs   günü ise komşu BOĞA  takımyıldızı sınırları içine geçecek ve  ay sonuna  kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı noktalarından Kuzey’e daha yakın olacaktır. Ayın ilk günü bu açıklık 21 derece iken son günü 30 dereceye ulaşacaktır.

Mayıs  ayının ilk günlerinde yaklaşık 13 sa 53 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 54 dakika artacak ve 14 sa 47 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde yaklaşık aynı uzunlukta olur.)

Güneş’in doğma zamanları her geçen gün daha erken olurken, her geçen gün daha geç batacaktır.   Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz,  akşam olurken  ise  batışını daha geç izleyeceğiz,  bunun sonucu olarak  gün süresi Mayıs ayı içinde artmayı sürdürecektir.

Mayıs ayı süresince Ankara’da  yaklaşık 12:44  –  12:46  saatleri arasında  öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları  doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 Şubat  günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:02  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:24  de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez  çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

GÜNEŞ,  Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde  Mayıs ayının   ilk günlerinde,  günortasında, Güney yönünde,   ufuktan en fazla 65 derece yüksekten geçecektir.  Ayın son günlerine doğru  ufuktan yüksekliği yaklaşık  72 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.)  Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının  geliş eğim açısı  ve ısınma artmasını sürdürecektir.

Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR  kentleri için MAYIS ayının 1,  15,  31. günlerinde Güneş ile ilgili zamanlar, öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.

AY 

 AY,  elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken  ;

06 MAYIS :   AY,   Enöte  ( YER’e en uzak )  konumunda  :    410 207 km

18 MAYIS :   AY,   Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :    358 046 km         

AY’ın   EVRELERİ :

Sondördün  :   08 Mayıs                Yeniay    :   15 Mayıs

İlkdördün     :  22 Mayıs                Dolunay  :  29  Mayıs     

(AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece   doğuya doğru uzaklaşır ve bunun sonucu olarak aynı  gözlem yerinde hergün yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.)

AY,  Nisan ayı içindeki dolunay evresi sonrasında , 01 Mayıs’ta JÜPİTER,  05 Mayıs’ta  SATÜRN  ve  06 Mayıs’ta ise  MARS ile yakın görünümde olacaktır.  17 Mayıs günü Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkumuza çok yakın konumda VENÜS ile yakın görünümde olacaktır. AY, 28 Mayıs  günü JÜPİTER ile tekrar buluşacak. 

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

Bilgi Notu :

Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan  Gezegenler ve AY  Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

MERKÜR ;  Mayıs ayının ilk günlerinde Güneş’in batısında 25 derece açısal uzaklıkta olacak olan haberci gezegen ayın sonunda açısal olarak Güneş’e çok yakın görünümde olacaktır. Bu ay içersinde ayın ilk günlerinde BALIK  takımyıldızında  gözlenecek,  16 sında  KOÇ ve ayın 27 sinde ise BOĞA takımyıldızı sınırları içinde yolalacak. 

 Mayıs ayının ilk günlerinde Güneş doğmadan az önce doğacak ve Doğu ufkumuzda yüksekliği fazla olmadığı için gözlemi zor olacaktır. İlerleyen günlerde açısal olarak Güneş’e yaklaşacağı için gözlenmesi zorlaşacak ve gözlenemeyecektir.

VENÜS :   Mayıs  ayının ilk günlerinde BOĞA  takımyıldızı sınırları içinde iken19 Mayıs’ta İKİZLER takımyıldızına geçecektir.   Mayıs ayı içinde Güneş’e açısal uzaklığı, Güneş’in  doğusunda 25 derece  den  ay sonuna doğru 31 dereceye kadar artacaktır.   Mayıs ayı süresince  oldukça parlak ( -3.9 kadir ) bir şekilde Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkunda  hava iyice kararmadan bile kolaylıkla görülecektir.  Hergeçen gün daha uzun süre gözlenebilecektir.

 MARS :   Ayın ik günlerinde Güneş’in Batı tarafında  105 derece açısal uzaklıkta bulunan “Kızıl Gezegen”   YAY takımyıldızı sınırları içinde  15 Mayıs’tan sonraki günlerde ise OĞLAK takımyıldızı sınırları içinde  doğuya doğru hareketini sürdürecektir. Güneş’in gökyüzündeki doğuya doğru görünür hareketinin daha hızlı olması nedeniyle, ayın son günü Güneş ile arasındaki açısal uzaklık daha da artacak, 120 derece olacaktır.   Gece ortasında doğacak olan gezegen gündoğumuna kadar gözlenebilecektir. Hergeçen gün biraz daha erken doğacak ve gözlem süresi artacaktır. Gündoğumunda Güney yönünde en yüksek konumuna ulaşmış olacaktır.

JÜPİTER :  Bu ay içersinde de Güneş’in batısında  bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 168 derece uzaklıkta iken,  TERAZİ  takımyıldızı içinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru hareketi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak  Batı tarafında  yaklaşık  206 derece( Bu açısal uzaklık Güneş’in Doğu tarafından ölçülürse 154 derece uzakta demektir.)  uzaklaşmış olacaktır.  9 Mayıs gecesi Güneş’e olan açısal uzaklığı her iki yönde de 180 derece olacaktır. KARŞIKONUM    adı verilen bu konumda iken gezegenlerin en büyüğü olan bu dev gaz gezegen bütün gece gökyüzünde gözlenebilecek,  tıpkı Dolunay evresindeki AY gibi, Güneş batarken doğacak ve Güneş doğarken de batacaktır.  Her geçen gün daha erken doğacaktır.  -2,5  kadir den daha parlak görünümü  ve parlak GALİLEO Uyduları ile  ile  güzel bir gözlem hedefi olmayı bu ay da sürdürecektir.

SATÜRN :  Mayıs  ayı   içinde   YAY  takımyıldızındaki konumu fazla değişmeyecek olan  ve  “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü dev gaz gezegen,  ayın ilk günlerinde Güneş’in Batı tarafında ve 120  derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, gece ortasında  doğacak ve gündoğumuna kadar Güneydoğu ufkumuzda gözlenebilecektir.   Ay sonuna doğru  Güneş’e olan  açısal uzaklığı  148 dereceye kadar çıkacaktır. Bunun sonucu ayın ilerleyen günlerinde, daha erken, gece yarısı olmadan doğacak  ve daha uygun gözlem koşulları olacak demektir.

17/18 Mayıs  gecesi  sabaha karşı Güney gökyüzümüzde yine görsel şölen var, kaçırmayın. Yukarıdaki resimde görüleceği gibi Batıdan doğuya doğru sıralanmış olan parlak gezegenler ( Jüpiter, Satürn ve Mars )  AKREP ve YAY takımyıldızlarının evsahipliğinde gökyüzünü süsleyecekler.   Jüpiterin meşhur Galileo Uyduları, Satürn’ün muhteşem halkası ve  Savaş Tanrısı Mars’ın kızıllığı. İçinde bulunduğumuz SAMANYOLU Gökadasının merkezinin doğrultusu da bu bölgede. Parlak görünümü ile Samanyolu ışıkları ve merkez doğrultusunda yeralan çok sayıda parlak derin uzay cisimleri  bu görsel şölene ortaklık edecekler.  AY bu saatlerde gökyüzünde olmayacak. Yapacağınız tek şey, uykunuzdan biraz vazgeçip Güneş doğmadan önce Güney yönünüzde göyüzüne bakmak. Elbette  ışık, hava, çevre kirlilikleri olmayan bir yerde olmalısınız bu güzellikleri görebilmek için. Kaçırmayın….

Gökyüzünüz açık olsun, ışık-hava ve çevre kirliliği sizin oralara uğramasın..(Hayal etmesi bile güzel..)

05 /  06  MAYIS     ETA AQUARID (Eta KOVA)   Göktaşı Yağmuru 

Halley Kuyrukluyıldızı çok bilinen bir kuyrukluyıldızdır. Kuyrukluyıldızlar, genel olarak, bilimsel adı dışında,  kim tarafından keşfedilmiş ise onun adı ile bilinir. Ancak Halley’in bir farklı durumu vardır. Bir İngiliz gökbilimci, jeofizikçi, matematikçi olan Edmond Halley, 1758 yılında,  geçmiş yıllardaki KY geçişlerini incelemiş, aralarında 75 yıl olan geçişleri incelediğinde, aynı kuyruklı yıldız olması gerektiğini belirlemiş. Hemen ne zaman  geçeceğini hesaplamış ve 1758 de kuyrukluyıldız tekrar Güneş etrafında dolanmış. Bu nedenle de o kuyrukluyıldıza Halley adı verilmiş.

Halley kuyrukluyıldızı Güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 75 yılda tamamlar. Çıplak gözle gözlenebilecek kadar parlak olmuş her geçişinde. Dönemi de, uzun yaşayan sağlıklı  bir insanın ardarda iki geçişini gözleyebileceği bir süredir. 

Önceki geçişi, Güneş’e en yakın olduğu tarih Şubat 1986 olmuştur. Bir sonraki görüneceği yıl 2061 olarak hesaplanmış.  Ekim ayı ortalarında görülen Orionid (Avcı)  göktaşı yağmuru da Halley kuyrukluyıldızının yörüngesinde bıraktığı tozlar tarafından oluşturulur.

1986 yılı geçişinde, gönderilen Giotto adlı araştırma sondası Halley’in çekirdeğine çok yaklaşmış ve  ilk kez bir  KY çekirdeği görüntülenmiştir.

Halley kuyrukluyıldızının 1985-86 yılında Güneş’e en yakın olduğu konumda iken  bu  geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığı toz ve taş parçaları yer atmosferine girerek  bu göktaşı yağmurunu oluştururlar. Doğal olarak,  Güneş’e yakın geçişinde  yörüngede daha çok parçacık olur, eğer yakın geçişten sonra  uzun yıllar geçmiş ise parçacıklar yayılacağı  ve azalacağı için göktaşı yağmuru sağanak değil de çisentiye dönüşür. Yani, bir saat süresinde oluşan göktaşı izi sayısı azalır.

Bu göktaşı yağmuru sırasında AY  sondördün evresi öncesi gökyüzünde olacak ve gökyüzünü aydınlatacak, bunun sonucu olarak  göktaşı  izi  sayıca çok fazla olmayacaktır. Gece yarısından sonra Doğu ufkunuzda KOVA takımyıldızı etrafında bir saat içersinde 15-20 civarında göktaşı izi görebilirsiniz. Belki arada ateştopu da görebilirsiniz. Şansınıza..

DÜNYA UZAY GÜNÜ

Özellikle çocuklara yönelik olarak  astronomi ve uzay çalışmalarını 

kullanarak  Fen Bilimlerine, Mühendislik ,  Uzay ve Teknoloji  konusunda farkındalık oluşturma amacıyla 1997 yılından Bu yana  kutlanmakta olan bir gün. Her yıl Mayıs ayının ilk Cuma günü kutlanır. 

Ülkemizde de  uygulanan  STEM programına benzer amaçlar taşımaktadır. Bu gün özellikle  okullarda yapılan etkinliklerde sunumlar, söyleşiler yapılır, atölyeler, uygulamalar ve  gökyüzü gözlemleri yaptırılarak farkındalık oluşturulur.

Bu yıl 4 Mayıs CUMA günü kutlanacaktır.

———————————————————————————————

GÜNLERE GÖRE GÖKOLAYLARI

01 Mayıs          AY Jüpiter ile yakın görünümde

4 Mayıs            Dünya Uzay Günü

05 Mayıs          AY Satürn ile yakın görünümde

5/6  Mayıs       Eta Aquarid Meteor Yağmuru (saatte yaklaşık 20 adet)

6 Mayıs           AY, Mars ile yakın görünümde

8 Mayıs            Ay sondördün evresinde

9 Mayıs            Jüpiter karşı konumda

15 Mayıs          Ay yeniay evresinde

17 Mayıs          Hilal şeklinde Ay ve Venüs yakın görünümde

22 Mayıs          Ay ilkdördün evresinde

28 Mayıs         AY Jüpiter ile yakın görünümde

29 Mayıs          Ay dolunay evresinde

———————————————————————————————————

Bilgi Notu :

Yerküremiz  GÜNEŞ  etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin  hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere  “görünür hareket” adını veririz. (Yerküre üzerindeki  gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun görünür hareketi sırasında hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yerdeğiştirdiğini, bir yılda YER etrafında bir kez dolanıyormuş gibi  gözleriz.  Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu  yer değiştirmesi,  yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünen harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.) Bu   hareketi sırasında da bir yıl  süresince  Burç adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.

GÜNEŞ’imizin  bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş, bu çember üzerinde  hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yolalır.  Güneş ve Ay Tutulmaları,  YER, AY ve GÜNEŞ tam bu çember üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar. Hepsinin dolandığı, Tutulum çevresindeki band şeklindeki bu bölgeye  ZODYAK KUŞAĞI  adı verilir.

Bilgi Notu :

Güneş Tutulum üzerinde hareket ederken  Gök Eşleğine uzaklığı yani DİKAÇIKLIĞI sürekli değişmektedir. 21 Haziran’da Gök Eşleğinden kuzeye doğru  en fazla 23.5 derece uzaklaşır. 22 Eylül’de gökeşleğini keserek sonra güneye iner, 21 Aralık günü maksimum ( – değer alarak) 23.5 derece olur, sonra tekrar Eşleğe yaklaşır. 20-21 Mart günlerinde GÜNEŞ, gökeşleği üzerinde,  İlkbahar noktasında bulunur, bu konum İlkbahar ILIMI olarak adlandırılır. Sonraki günlerde ise gökeşleğinden kuzeye doğru  uzaklaşır ve bu döngü sürer gider. Gökeşleğine olan açısal uzaklıktaki bu değişim, doğma-batma, gün süresi gibi kavramları belirler. 

 AY’ın evrelerine bakarak  doğma batma zamanlarını tahmin edebilirsiniz.

YENİAY  evresinde ise   Güneş ile hemen hemen aynı doğrultuda olacakları için aynı saatte doğar batarlar. Bu evrede iken bize dönük olan yüzü karanlık olacağı için ve ayrıca Güneş ışınları etkisi ile görülemez. 

İLKDÖRDÜN evresinde : GÜNEŞ öğlen çemberimizde iken, doğu ufkumuzdan  AY doğar, GÜNEŞ battığında ise AY  Güney yönümüzde Öğlen Çemberimizde görülür. Gece yarısı olduğunda  AY batar.

DOLUNAY evresinde : Yerdeki gözlemciye göre GÜNEŞ ile ters-karşı  tarafıta yeralır. GÜNEŞ  batarken doğar,  bütün gece gökyüzünü aydınlatır, GÜNEŞ  doğarken AY batar.

SONDÖRDÜN evresinde : Gece yarısı olduğunda doğar,  sabah GÜNEŞ doğarken AY güneyde en yüksek konumunda olur. Öğlen olduğunda ise günortasında AY batar.

 ———————————————————————————————————————