Amatörler için, gökyüzü düşkünleri için, geçen birkaç ay içersindeki günlerde olduğu gibi, gökyüzü güzel gözlem olanakları sunuyor sizlere. Haftanın 7 gününe isimlerini veren, 7 kat gökyüzü tanımına neden olan, gökyüzünün gezginleri diye antik dönemlerden bu yana bilinen, gözlenen ve incelenen 7 gökcismi Ekim ayında da gökyüzünde aynı anda birlikte gözlenebilecektir.
Antik dönemlerde, gökyüzünde çıplak gözle görülebilen, haftanın 7 gününe adını veren bu 7 “gezgin” gökcisminin hareketlerinden yola çıkarak evren modelleri oluşturulmuştur.
AY
AY, elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken ;
04 Ekim günü enöte konumunda – YER’e en uzak konumda olup uzaklığı 406 100 km
17 Ekim günü enberi konumunda – YER’e en yakın konumda olup uzaklığı 357 900 km
31 Ekim günü enöte konumunda – YER’e en uzak konumda olup uzaklığı 406 700 km
AY’ın EVRELERİ :
Gökyüzü gözlemi yapmayı düşünüyorsanız AY’ın ilkdördün evresine yakın günleri tercih etmelisiniz. Akşamın ilk saatlerinde AY gözlemi yapılır, sonrasında AY ışığının etkisi azalır ve batar. Bu saatten sonra da diğer gökcisimleri, derin uzay cisimleri rahatlıkla gözlenebilir. Elbette, gözlemlere olumsuz etki yapan çevre, ışık ve hava kirliliği olmaması gerekmektedir. Gözlem için, olanağınız varsa, kentlerin-yerleşim yerlerinin dışında, karanlık, ancak güvenli bir yer seçmeniz uygun olacaktır.
Yeniay : 01 Ekim İlkdördün : 09 Ekim
Dolunay : 16 Ekim Sondördün : 22 Ekim
Yeniay : 30 Ekim
GÜNEŞ’imizin bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş,bu çember üzerinde hergün yaklaşık bir derece doğuya doğru yolalır. Güneş ve Ay Tutulmaları, AY ve GÜNEŞ tam bu çember üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar.
GÜNEŞ ayın ilk günlerinde Doğu noktasından 4-5 derece Güney yönüne doğru doğacaktır. Akşamları da aynı şekilde batma noktası Batı noktasından Güney yönüne doğru 4-5 derece ötede olacaktır. Ay sonuna doğru bu değerler yaklaşık 18 dereceye kadar artacaktır. Gündüz süresi de her geçen gün daha da kısalacaktır. Ayın ilk günlerinde yaklaşık olarak 11 sa 45 dk olan bu süre ay sonunda yaklaşık 10 sa 30 dk olacaktır. Bu konularda, herhangi bir yer ve zaman için gerekli hesaplamaların duyarlı olarak verildiği, işinize yarayacak bir web sitesi de önerebilirim. https://www.timeanddate.com Yer ve zamanı ayarlayıp istediğiniz hesaplamaları yaptırabilirsiniz.
Bildiğiniz gibi, Yaz saati-Kış saati uygulaması kaldırıldı. Yaz saati Ekim ayı son haftasında 1 saat geri alınırdı. Bütün yıllık programlar bu kurala göre belirlenmişti. Elektronik aletler otomatik olarak bu işlemi yapıyorlar, onlar geri alacak biz sonra tekrar ekleyeceğiz, ya da şimdiden bu konuda gerekli ön ayarları yapacağız demektir. Bakalım nelerle karşılaşacağız bu konuda. Aslında bu konu çok önceden buyana tartışılıyor. Astrobilgi sayfalarında yeralan, Prof.Dr. Ethem Derman’ın yazısını ( http://astrobilgi.orgstop-changing-our-clocks-stopdst/ ) okumalısınız.
17 Ekim günü AY yörüngesi üzerinde dünyamıza en yakın konumda olacak. Öte yandan 16 Ekim günü Dolunay evresinde olması sözkonusu. Bu tür konumlarda farklı kültürlerde yapılan isimlendirmeler gündeme gelecektir. Süpermoon – Süper Ay ve Bloodmoon – Kanlı AY gibi. Biliyoruz ki AY ne süper ne de kanlı…
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ
Ayın ilk günlerinde MERKÜR ve JÜPİTER Güneş’in batısında ancak VENÜS, SATÜRN ve MARS , Güneş batarken neredeyse eşit aralıklarla batıdan güneye doğru sıralanıyorlar.
MERKÜR : Ekim ayının ilk günlerinde Güneş’i
n
yaklaşık 17 derece Batısında olacak olan gezegen, ilerleyen günlerde açısal olarak Güneş’e yaklaşacaktır. Ayın ilk günlerinde gündoğumundan önce Doğu ufkunda kısa süre uygun gözlem koşulları varsa gözlenebilecektir. Güneş’e açısal olarak yaklaşırken ayın 11’inde JÜPİTER ile çok yakın görünümde olacaklar ancak gözlenmeleri çok güç olacaktır.
VENÜS : 
Ayın ilk günlerinde GÜNEŞ battığında, Batı’dan Güney’e doğru sıralanan parlak üç cisimden GÜNEŞ’e daha yakın görünümde(yaklaşık 30 derece) olan gezegen. Akşamın ilk saatlerinde ufka yakın olarak bir saat civarında gözlenebilecektir. Ay sonuna kadar Güneş’e göre açısal uzaklığı biraz artacak ve gözlenebilirliği ay boyunca hemen hemen aynı kalacaktır. Ay boyunca Güneş ile birlikte doğuya doğru hareketlerini sürdürerek Akrep takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmeyen SATÜRN ile ayın son günlerinde yakın görünümde olacaktır.
MARS : Ekim ayı süresince günbatımında, Güney yönümüzde ufkumuzdan yaklaşık 25 derece yükseklikte Yay takımyıldızı içersinde bulunacak olan kızıl gezegen, akşamın ilk saatlerinde Batı ufkumuzda gözlenebilecek, gece yarısı olmadan batacaktır. Parlaklığı ise az da olsa azalmasını sürdürecektir.
JÜPİTE
R : Bu ay içersinde Güneş’in batısında bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e yakın iken, Başak takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru hareketi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak yaklaşık 25 derece uzaklaşmış olacaktır. Bunun sonucu olarak sabah, gündoğumu öncesinde doğu
ufkunda kısa süre gözlenebilecektir. Parlaklığı ise önceki aylara göre daha az olacaktır.
SATÜRN : Ekim ayı içersinde de Akrep takımyıldızı içersindeki konum
u fazla değişmeyecek, akşamın ilk saatlerinde batı ufkumuzda bir iki saat gözlenebilecektir. Her geçen gün gözlem süresi daha kısa olacatır. Güneş ile birlikte doğuya doğru yerdeğiştirmesini sürdüren Venüs, ay sonunda Satürn ile yakın görünümde olacaktır.
AY, 1 Ekim günü Yeniay evresinde bulunacak, ilerleyen günlerde doğuya doğru hergün yaklaşık 13 derece yerdeğiştiriken, akşam gökyüzünde sırası ile 3-4 Ekim günlerinde Venüs, 6 Ekim günü Satürn ve 8 Ekim günü Mars ile yakın görünümde alacak. 28 Ekim günü ise sabaha karşı JÜPİTER ile çok yakın görünümde gözlenecektir.
27-28 Ekim günlerinde, günbatımı sonrasında batı ufkumuzu süsleyecek bir güzel görünüm. Satürn Venüs ve Akrep’in kalbi Antares yukarıdan aşağıya doğru dizilmişler. Ayın son günleri olan birkaç gün süre ile bu görünüm günbatımından hemen sonra kısa süre gözlenebilecek.
GÖKTAŞI YAĞMURLARI :
Ekim ayı içersinde iki ayrı göktaşı yağmuru gerçekleşiyor.
Ekim 7 günü maksimum sayıya ulaşması beklenen DRACONIDS – EJDERHA Göktaşı Yağmuru, dünyamızın 21P Giacobini-Zinner kuyrukluyıldızının kalıntılarının bulunduğu eski yörüngesinden geçerken gerçekleşecek. Sayıca az olması, ilkdördün evresindeki AY’ın ışığının etkisi nedeniyle gözlemi pek keyifli olmayacak.
Ekim 20-21 günlerinde ORİONİDS – AVCI Göktaşı Yağmuru meydana gelecek. Saatte en fazla 20 civarında göktaşı kayması gözlenebilecek. Ancak bu kez sondördün evresindeki ay ışığı etkili olacak. Gece yarısından sonra ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortamda belki çok parlak göktaşları gözlenebilecek. Avcı Göktaşı Yağmuru ise, Halley kuyrukluyıldızının 1985-1986 geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığıı tozlar içinden Dünya’mız geçerken oluşmaktadır.
ül günü Güneş batmadan önce bu 7 gökcismi gökyüzünde sıralnıyorlar. Hepsi GÜNEŞ’in Doğu tarafında yeralıyor. Gün içersinde Yeniay evresinde bir Tam Güneş Tutulması olacak ve sonrasında AY GÜNEŞ’in önünden geçip gitmiş olacak. JÜPİTER, MERKÜR ve VENÜS üçgen oluşturarak yakın görünümde olacaklar. Güney yönünde ise SATÜRN ve MARS Akrebin Kalbi ANTARES ile üçgen görünümünü koruyor olacaklar.
aki şekilde ; Merkezinde YERKÜRE’nin yani gözlemcinin bulunduğu, bütün gökcisimlerinin üzerinde yeraldığı ve devindiği GÖKKÜRESİ görülmektedir. Gözlemcinin ufuk düzlemi – ÇEVRENİ ve üzerinde dört yön işaretlidir. P noktasından geçen çizgi dünyamızın (göreli olarak Gökküresinin ) dönme eksenidir. Bütün gökcisimleri bir gün içersinde bu eksen çevresinde bir çember çizerek bir kez dolanırlar. Doğu tarafından cevrenin üstüne çıkarlar-doğarlar ve Batı tarfından çevrenin altına inerler-batarlar. Bu şekil, bizim enlemler
ü gerçekleşecek olan Halkalı Güneş Tutulması Afrika kıtasının güneyinden izlenebilecektir. AY’ın gölgesi Okyanus üzerinde başlayıp, Afrika kıtasının güneyinden geçecek ve yine okyanus üzerinde sona erecek bir yol izleyecektir. Yandaki şekilde koyu renkli band Tam-Halkalı Tutulma Bandı dır. Bu band içersinde kalan yerlerde halkalı tutulma izlenebilir. Bandın heriki tarafındaki gri bölgelerde gözlem yapanlar ise tutulmayı Parçalı Güneş Tutulması olarak göreceklerdir. Halkalı tutulma bandına yakın olanlar daha büyük oranda tutulma görebilirken, uzaklaştıkça tutulma miktarı azalacaktır.
