Gökada Gözlemlerinde Kırmızıya Kayma ve Kızıllaşma Arasındaki Fark

Gökbilimciler Hubble Uzay Teleskobu’nun gözlemleri sayesinde en uzak gökadayı gözledi. Kod adı GN-z11 olan bu gökada, 13.4 milyar ışıkyılı uzaklıkta bulunuyor ve büyük patlamadan yalnız 400 milyon yıl sonra oluştuğu tahmin ediliyor.

GN-z11, Samanyolu gökadamızdan yaklaşık 25 kat daha küçük; fakat, içindeki yıldız oluşum hızı bizim gökadamızdakinden yaklaşık 20 kat daha hızlı. Yeni bulunan gökada, Büyükayı takımyıldızı doğrultusunda yer alıyor.

Güneş’in yaşının 4.5 milyar yıl olduğunu düşünürsek bizim sistem henüz daha uzayda doğmamışken yola çıkan ışığı görüyoruz. Aslında her bir gökcismi farklı uzaklıklarda olduğuna göre, gökyüzüne baktığımızda aynı anda farklı geçmişi görmüş oluyoruz.

Gökadaların uzaklık tayini, onların tayfları alındığında tayf çizgilerinin kırmızıya kayma miktarlarından giderek anlaşılır. Kırmızıya kayma miktarı aslında gözlenen tayf çizgisinin laboratuvar dalgaboyuna göre daha uzun dalgaboyunda gözlenmesi sonucunda ortaya çıkan yer değiştirme miktarıdır. Bizden uzaklaşan cisimlerin tayf çizgileri daha uzun dalgaboylarına doğru (yani kırmızıya) kayarken, yaklaşanlarınki ise tam tersine azalan dalgaboyuna doğru (yani maviye) kayma gösterir.

Kırmızıya veya maviye kayma miktarı sabit ise, sistem sabit bir hızla bizden uzaklaşıyor veya bize yaklaşıyor anlamı çıkar. Eğer bu kayma miktarları dönemli olarak değişiyor, bazen maviye bazen kırmızıya kayma yapıyor ise, o zaman sistemin bir kütle merkezi etrafında hareketli olduğu anlaşılır. Bu tür çalışmalar sayesinde yeni çift yıldız sistemleri bulunur.

En çok karıştırılan kavramlardan birisi de “kırmızıya kayma” ile “kızıllaşma” sözcükleri arasında geçer. İki terim aynı değildir. Kırmızıya kayma tayfsal bir terimdir ve uzaklık belirteci veya hareket, hızla ilişkili kavramlardır. Kızıllaşma ise ışıkölçüm (fotometrik) bir kavramdır. Bir gökcisminin ışığının bize gelirken bir soğurucu ortam içinden geçtiğini anlatır. Yayılan ışığın enerjisindeki azalma ve soğrulma, ışığın renginin olduğundan daha kırmızı görünmesine neden olur. Güneş’in batarken daha kırmızı görünmesi bu olaya en iyi örnek olarak verilebilir.

 

Bir cevap yazın

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.