Bu bir ressam çizimi gösteriyor. Mars diski üzerinde ExoMars ve kondusu görüyorsunuz.
Bizim medyamız olay olduğu gün haber alır böyle şeyleri. Sevgili Serdar Evren hocamı aramışlar haber proğramında konuşur musun diye o da İstanbul’da Ethem hoca var, size yakın onunla konuşun demiş BloombergHT kanalına. Beni aradılar tamam konuşurum dedim, bilgim var dedim. Hocam beş dakika söyleşi yapacağız dediler.Bağlandılar, bir dakika dolmadan da sözümü keserek teşekkür ettiler. Kapattık. Sanırım cep telefonu ile bağlantıda sıkıntı oldu, doğal olarak kendileri bilir.
Bilgim var ama ne olur olmaz diye bir çok bilgi biriktirmiştim, yazık olmasın diye sizinle paylaşayım istedim. ExoMars, “Exobiology on Mars” ifadesinin kısaltması olarak isim verilmiş. Mars yüzeyinde biyolojik araştırma yapacak uzay aracı Mars’da yaşam var mı yok mu konusunu araştıracak diye Halkla ilişkiler de o şekilde bu bilimsel uzay aracını bir şekilde haber yapıyor. Önemli olan halkın vergisi ile yapılan bu tür araştırmalara halkın desteğini sağlamak. Doğru bir yaklaşım.
İlk kez 2003 yılında yerden yapılan gözlemlerle Mars atmosferinde metan gazına rastlandı. Yer atmosferindeki metan gazının %90’ı hayvansal atıkların parçalanması ile oluşur. O nedenle Mars’da bulunan metan gazı birden çok ses getirdi ve son 10 yıldır tartışılıyor. Hangi yıldı anımsamıyorum bir öğrencimle uzun bir makale yazmıştık TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisine Mars’da bulunan metan gazı ile ilgili. İlginç olan bu gaz belirli bir bölgede açığa çıkıyor ve sonra yok oluyordu. 2003 yılında gözlenen metan 2006 yılında yok olmuştu.
Meraklı uzay aracı 2013 yılının son aylarında dört büyük metan gazı büyüklüğü saptadı. Ama ilginçtir bir daha metan gözlemedi. Bazı bilim insanları alay etti, Meraklı kendi egzos gazındaki metanı ölçtü diyerek. O zaman ortaya çıkan metan nasıl yok oluyor üzerinde tartışmalar başladı. İleri sürülen bir iddiaya göre güneş ışınları ile bu molekül (CH4) parçalanıyordu. Peki nasıl oluşuyordu, ya jeolojik süreçler sonucu veya bir takım mikropların Mars sıcaklığı ile etkileşimi sonucunda bu gaz ortaya çıkıyordu. Paranoyaklara bakarsanız Marslıların dışkısından çıkıyordu, sanki yiyecekleri vardı da.
Her neyse bugün gönderilen ExoMars, Mars’a vardığında 19 Ekim 2016 tarihinde Schiaparelli adlı kondusu ondan ayrılarak Mars yüzeyine konacak. Yörüngede dolanacak olan ExoMars (TGO, Trace gas Orbiter) başta metan olmak üzere Mars atmosferinde çeşitli gazları ölçecek. Yüzeye inen Schiaparelli ise sadece yüzey yapısını ve kum fırtınalarını 4 gün süre ile inceleyecek ve sonra susacak, yani ölecek, çünkü aküsü şarj olmayan türden. Peki neden Schiaparelli yüzeye konduruluyor çünkü bu projenin 2018’de fırlatılacak ikinci bölümünde yüzeye robotik bir cip indirilecek, onun antremanını yapıyorlar.
2007 yıllarında ESA bu projeyi NASA ile yapmaya karar verdi, beraber çalıştılar ama daha sonra ABD hükümetinin NASA bütçesini gittikçe doğraması sonucu 2013 yılında NASA antlaşmayı feshetti. Aynı yıl ESA Rus Uzay Ajansı ROSKOSMOS ile anlaştı. Rusya her iki fırlatmayı ve yüzeye konmanın yanı sıra bazı bilisel aletlerin yapımını da üstlendi. ESA içinde bu projeye en fazla para yatıran da İtalya Uzay Ajansı olduğu için kondunun adı Schiaparelli oldu. Bu projeye para yatıran ikinci ESA üyesi ise İngiltere’dir.
Gelelim kıssadan hisseye. Yaklaşık 1 milyar euroya mal olacak bu projede bilim insanları bir çok deney yapacak ve yaptıkları aletlerin ne denli duyarlı çalıştıklarını görecekler. İtalyanlar en küçük metan gazını dahi algılayacak aleti yaptık diyorlar, göreceğiz. Bir dahaki sefere daha iyisini yapacaklar. Mars yüzeyine araç indirme olayını çözecekler. En ilginci de Mars’a uzun zamandır bir türlü gidemeyen rusların yüzü gülecek eğer her şey yolunda giderse. Fakat Mars’da yaşam izi arıyoruz palavrası da bir kenarda duracak. Sevgilerimle…
