Öğretmen arkadaşlarım, sosyal medya da tartışıyorlardı. Ben de tuzum bulunsun istedim.
” Üniversiteye Hazırlık – Okula Yardımcı ” kitabındaki astronomi sorusu.. Soru ve şıkları aşağıda, ben de bunlar üzerindeki düşündüklerimi yazdım.
———————————————————————————–
Değerli arkadaşlar ; yapılan yorumlar arasında doğrular da var. Özellikle “ Minik Bulut” , ” Doğan Üçgül” doğru yorumlar yapmış. Ben konuyu biraz açmış oldum , nedenlerini ortaya koydum. Ama bazı arkadaşların yazdığı gibi soru her şık için gerekli bilgileri içermiyor. Örneğin dönme ekseninin konumu..
Böylesi soruları hazırlarken yeterince açık hazırlamak zordur. Her koşulu yazmak anlamsızlaştırabilir. Ancak, yer-ay ikilisine benzetip, günümüzde bile buzullarımız varsa diye yola çıkıp yanıta ulaşabiliriz. Diğerleri ise bilgi eksikliği sözkonusu ve yanlış..
Önce bazı bilgileri tazeliyelim.
Dünya kendi ekseni etrafında dönüyor : 23 sa 56 dk
Dünya, Güneş etrafında yörüngesinde DOLANIYOR . 365,24 gün
Dönme ve dolanma dönemlerinin eşit olması kilitli yörünge anlamında, , tıpkı AY’ın dünya etrafında yörüngesinde dolanma döneminin, kendi ekseni etrafında dönme dönemine eşit olması gibi.
Buna bağlı olarak : sonuç : Ay bize herzaman aynı yüzünü gösterir.
Dünya – Güneş için yazarsak : Dünyanın aynı yarısı, aynı yüzü hep Güneş’e dönük olur.
Bu yeterli değildir. Başka etkenler de bu konuda önemlidir.
Kendi ekseni etrafındaki dönme süresinin 365,24 gün olması sözkonusu olduğuna göre :
Kendi ekseni etrafında dönme hızı çok çok azalır. Çok yavaş döner. Yüzeydeki herhangi bir noktadaki dönmeden kaynaklanan çizgisel hız çok çok azalır,
( Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönmesi 24 sa, Güneş etrafında dolanması da 24 saat alınırsa, soru için yanlış olmaz ancak dünyamızın yörüngesi bugünkü gibi olmaz, bunu dışlıyorum..)
Şimdi şıkları irdeleyelim :
B şıkkı : YANLIŞ
Güneş’e dönük yüzü herzaman aydınlık, gündüz, diğer yüzü ise sürekli karanlık, gece olur.
A noktasında oturan için: Güneş sürekli başucu noktasındadır.
B noktasında oturan için : Güneş sürekli ufaka yakın bir konumdadır. Yani Güneş’in belirli bir gözlem yeri için konumu hiç değişmez. Gündüz süresi sözkonusu değildir artık.
(Dönme ekseninin doğrultusunu değiştirip değiştirmemesi kabulu bu konuda farklı sonuçlara götürür..)
C şıkkı : EKSİK – YANLIŞ Çizgisel hız için, neredeki çizgisel hız belli değil.
Dünya üzerinde bir nokta için;
Dönmeden dolayı çizgisel hız bu günkü değerinden 365 kez azalması gerekir.( Dönme süresi yaklaşık 365 kez artmıştır.)
DOLANMA’dan dolayı yörünge üzerindeki çizgisel hızı aynı kalır. Çünkü dolanma süresi yine aynı.
D şıkkı : EKSİK – YANLIŞ
İşte kafaları çok karıştıracak şık. Dönme ekseni yıl boyunca aynı konumda kalacak mı ? Çünkü bu konu o kadar basit değil. Kilitli yörüngede bu olur mu ?
Dönme ekseni şimdiki gibi tutulum normali ile 23,5 derece açı yapıyor ve yıl boyunca doğrultusunu değiştirmiyorsa birçok şey değişir. Bu durumda Dünyamızın iki dönencesi arasında yerdeğiştirir duruma gelir. Dinamik açıdan bakınca işler karışır.
Bir başka anlamsız durum : Bulunduğumuz yer, Güneş’e dönük yer mi ? değilse zaten bu şık anlamsız. Güneşe dönük bölgede ise ve eksen doğrultusu aynı kalıyorsa bu açı iki yönde değişir, bunun ölçüsü bulunduğun yere göre değişir.
E Şıkkı : EKSİK – YANLIŞ
Nerede , hangi noktada, heryerde mi ??? 6 ay gece, 6 ay gündüz bugünkü koşullarda bile sadece kutup noktalarına yakın yerlerde oluşur. Yeryüzünde diye sorulunca böylesi bir şey sözkonusu bile olmaz.
A şıkkı : DOĞRU
Dünyamızın bir atmosferi var. Bu atmosfer bir çok konuda işlevsel. Bugünkü yapısı bu dönme ve dolanma ile ortaya çıkmış bir son durum. Sorudaki gibi dönme-dolanma eşit bir dünya da aynı kalır mı ? Kaldığını varsayacağız, soruda bu konuda da bilgi yok. Öyleyse atmosferimizin işlevlerini yerine getirdiğini düşüneceğiz. Mevsimler, küre üzerinde ısı dağılımı, yaz-kış arası sıcaklık farkının az olması sonucu vb .
VENÜS gezegeninin dönme süresi, dolanma süresinden daha uzun. Ancak, yüzeyinde sıcaklık dağılımı, yoğun atmosferinin etkisi ile hemen her yerinde çok yüksek. Ancak dönme – dolanma eşit olmadığı için yine de her yeri geç te olsa güneşlenebiliyor.
Dünyamızın bu koşulunda ise, Güneş görmeyen tarafta durum ne olur ?
Hemen bugünü düşünelim. Kutup bölgelerinde Güneş ışığı, çok eğik geldiği için buzullar dolu. 6 ay gündüz olmasına rağman durum bu. Atmosferimiz orada da var. Buzul çağları yaşadı bu dünya..
Yörünge kilitli ise, atmosferimizin ısı dağıtımı bu konuda yetersiz olmalıdır..karanlık yarısı buzullarla kaplı olması çok doğal olmalıdır. Yine de iklim bilimciler ekleme yapabilirler.
Gözümden kaçan noktalar olabilir, ekleme – ya da düzeltme yapılabilir, ama genel durum budur. ( 19 Ekim 2017 Zeynel Tunca )
