EYLÜL AYINDA
GÜNEŞ :
GÜNEŞ’imiz Eylül ayının ilk yarısında ASLAN takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 16 Eylül’de komşu BAŞAK takımyıldızı sınırları içersine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.
GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde biraz daha değişecektir. Bu ayın ilk günlerinde Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktalarından kuzeye doğru 11 derece iken ayın 22 sinde EKİNOKS gününde Tam Doğu noktasından doğup, Tam Batı noktasından batacaktiır.
Ayın son günlerinde ise artık Güneye doğru 4 derece uzaktaki bir konumdan doğup batacaktır. Bu açı her geçen gün artacaktır.
Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir. Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır. Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.
Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında Güneye doğru yerdeğiştirmesini sürdürecektir. Eylül ayı süresince Ankara’da 12:48 ile 12:38 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 Eylül günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:48 te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra yanı yaklaşık 13:11 de geçecek demektir. Daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…)
Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında ufuktan yüksekliği Eylül ayı süresince yaklaşık 58-47 dereceler arasında olacaktır
Eylül ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da azalmasını sürdürecektir. Ayın ilk günü yaklaşık olarak 13sa 03dk olan gündüz süresi ayın son gününde 11 sa 49 dk olacaktir. Yani artık Gündüz Süresi hergeçen gün kısalmayı sürdürüyor. ( Bu süre kısalması 21 Aralık gününe kadar sürecek, bunu zaten biliyoruz. 22 Eylül günü 12 saat gündüz, 12 saat gece olur. Ama gerçekte tam böyle olmaz, Gündüz süresi 22 Eylül günü yani Sonbahar Ilımı günü ( Ekinox zamanı, gün-tün eşitliği..) tam 12 saat olmaz, 12 saatten fazla olur..)
AY
AY, elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken ;
13 Eylül günü enberi konumunda –
YER’e en yakın konumda olup uzaklığı 369.900 km
27 Eylül günü enöte konumunda –
YER’e en uzak konumda olup uzaklığı 404.300 km
Biraz ek BİLGİ :
Şimdi yukarıdaki verilere bakıp “ AY 13 Eylül’ta en yakın konumda, 27 Eylül’taki en uzak” ne anlama geliyor ? “ diyebilirsiniz. Hemen belirteyim.
AY, Yerküre etrafındaki yörüngesinde yılda 13.4 tur atar. Yani 13 turu tamamlar, 14. Turu atarken yıl biter.
İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner, yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde yerdeğiştirir.
Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir.
Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre YER’e uzaklığı noktalanmıştır. En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi yaklaşık 2-3 bin km olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.
Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir. İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz uzaklıktaki değişimdir. Uzaklığı değişince, görünen büyüklüğü de değişir. Bunlar da bir düzen içersinde olur.
Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir. Düşünün, onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.
Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel vdeoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz. https://svs.gsfc.nasa.gov/4537
Dolunay : 06 Eylül Sondördün : 13 Eylül
Yeniay : 20 Eylül İlkdördün : 28 Eylül
12 Eylül : Ay ve Aldebaran (Boğa tky.nın enparlak yıldızı) yakın görünümde
16 Eylül : Merkür ve Mars çok yakın görünümde. Herikisi de Güneş’e açısal olarak yakın.
18 Eylül : Venüs, Ay, Regulus, Mars, Merkür dizilişi, sabah gün doğumu öncesi doğu ufkunda, ay sonuna dek bu diziliş sürecek, Ay hergeçen gün Güneş’e doğru açısal olarak yaklaşacak..
19 Eylül : Ay, Venüs ve Regulus (Aslan tky.nın en parlak yıldızı) gün doğumunda doğu ufkunda yakın görünümde
26 Eylül : Ay, Satürn ile çok yakın görünümde, akşam gün batımı sonrasında güney-batı ufkunda
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ
MERKÜR : Ayın ilk günlerinde GÜNEŞ’in Batı tarafında, ASLAN takımyıldızı sınırları içersinde ve Güneş’e açısal olarak yaklaşık 9 derece uzaklıkta bulunacak olan gezegen 11-13 Eylül günlerinde batıya doğru olan (retrograte ) geri hareketi yavaşlayacak ve Doğu yönünde hareketine başlayacaktır. 12 Eylül de Güneş’e açısal olarak Batı yönde en uzak konumda (EBBU : 19 derece) olacak ve çok uygun koşullarda çok kısa süre gözlenebilecek. 26 Eylül gününden sonra BAŞAK takımyıldızı içersinde yeralacaktır.
VENÜS : Ayın ilk günü Güneş’e olan açısal uzaklığı 31 derece iken ay sonunda bu açıklık 24 dereceye kadar azalacaktır. Sabah gökyüzünde Doğu ufkumuzda “Sabah Yıldızı” olarak yeralmaktadır. Güneş doğmadan 2 saat önce DOĞU noktasının 23 derece kuzeyinden doğacak ve Güneş doğu ncaya kadar gözlenebilecektir. Her geçen gün daha geç doğacak ve görülme süresi kısalacaktır. Ayın ilk günlerinde YENGEÇ takımyıldızı sınırları içersinde yeralacak, 10 Eylül’da ASLAN takımyıldızı sınırları içine geçecektir. VENÜS -3.5 , -4 kadir parlaklığı ile GÜNEŞ ve AY’dan sonra gökyüzünün en parlak görünen cismi olmayı sürdürecektir.
MARS : Eylül ayı süresince ASLAN takımyıldızı sınırları içinde bulunacak olan “Kızıl Gezegen” Mars, Güneş’in Batı tarafında yeralacak ve Güneş’e ayın ilk günleri açısal olarak 11 derece uzaklıkta ike ay sonuna doğru bu açıklık 21 dereceye kadar ulaşacaktır. Ay sonuna doğru çok uygun koşullarda Güneş doğmadan önce doğu ufkunda, ufka yakın olarak kısa süre gözlenebilir.
JÜPİTER : Gezegenlerin “Ağabeyi” olan bu dev gaz gezegenin Güneş ile arasındaki açısal uzaklık (u : uzanım açısı) Güneş’in Doğu tarafında hergeçen gün azalmaktadır. Ayın ilk günü 43 derece olan bu açısal uzaklık ayın son gününde 21 dereceye kadar azalacaktır. JÜPİTER’in BAŞAK takımyıldızı içindeki konumu çok az değişmesine karşın GÜNEŞ’in doğuya doğru yerdeğiştirmesi sonucu aralarındaki açısal uzaklık hergeçen gün azalmaktadır. Güneş battığında, Güney -Batı yönünde ufuktan yaklaşık 35 derece yukarıda görülecek ve birkaç saat sonra batmış olacaktır. Ayın ilerleyen günlerinde Batı ufkuna daha yakın olacak ve gözlem süresi kısalacaktır. Ancak gökyüzünde Venüs kadar olmasa da -1.5 kadire yakın parlaklığı ve kendi etrafında dolanan görece parlak ve meşhur Galileo Uyduları ile keyifle gözlenebilecek bir gözlem hedefi olacaktır. Eylül ayı süresince de BAŞAK takımyıldızı sınırları içersinde yeralmayı sürdürecektir.
SATÜRN : Gökyüzünün güzel görünümlü “Halkaların Efendisi” dev gaz gezegeni olan SATÜRN, Eylül ayı süresince de YILANCI takımyıldızı sınırları içinde bulunacaktır Akrep’in Kalbi Antares’in doğusunda, yaklaşık 12-13 derece olan açısal uzaklığını da koruyacaktır. Ayın ilk günlerinde Güneş battığında Güney yönünde ufuktan 25-30 derece yükseklikte görünecek olan SATÜRN gece yarısından sonra batmış olacaktır. Her geçen gün ise daha erken batacaktır. JÜPİTER kadar parlak olmasa da 0.5 kadire yaklaşacak olan parlaklığı ile Antares’in doğusunda hemen farkedilecektir. Güzel görünümlü halkalı gezegen SATÜRN, Akrep ve Yay-Nişancı takımyıldızlarının, Samanyolu Gökadamızın merkez doğrultusunuın, çok sayıda bulutsu ve derin uzay cisminin bulunduğu bir bölgede bulunuyor. Çevresiyle keyifli gözlem yapılabilecek bir yerde…
SATÜRN’ün halkası görünüm olarak en uygun konumda, Astrofotoğrafçılar için güzel bir hedef olur. Kaçırmayın.
Gökyüzünüz açık olsun..
