MART AYINDA GÜNEŞ :
Yerküremiz GÜNEŞ etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere “görünür hareket” adını veririz.
( Yerküredeki gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun hergün gökküresi üzerindeki yıldızların arasında yaklaşık 1 derece doğuya doğru yer değiştirdiğini, bir yılda gökküresi üzerinde bir çember çizdiğini, YER etrafında bir kez dolandığını gözleriz. Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu yer değiştirmesi, yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünür harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.)
Güneş, bu görünür hareketi sırasında da bir yıl süresinde BURÇ adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.
GÜNEŞ’imiz de Mart ayının ilk günlerinde KOVA takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 12 Mart günü ise komşu BALIKLAR takımyıldızı sınırları içine geçecek ve Mart ayı sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.
GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır.
Ayın ilk günlerinde, TUTULUM üzerindeki görünür hareketi sırasında, Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşacak ve 21 Mart günü (TSİ 00:58 de) Gök Eşleği üzerinde olacaktır. Bu noktaya İlkbahar Noktası – ILIM Noktası denir ve İLKBAHAR ILIMI – İLKBAHAR EKİNOKSU gerçekleşir. Tam bu günde Gece ve Gündüz süreleri eşit ( 12 saat) olur. Sonraki günlerde ise Güneş, gökyüzünde Kuzey’e doğru yolalır. Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır.
(Süre hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır. Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı ışınlarını bize göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde hesaplamalar sonucu gece-gündüz eşitliği yazılırken aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer. Ancak, 15-16-17 Mart günlerinde gündüz (=güneş ışığı gördüğümüz) ve gece (= güneş ışığı görmediğimiz) süreler eşit (= 12 saat) olur.. )
Güneş, Mart ayının ilk günleri Ankara’da 07:22 de doğacak, ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise 06:34 olacaktır. Artık her geçen gün Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz, akşam olurken ise batışını daha geç izleyeceğiz..
Mart ayının ilk günlerinde yaklaşık 11 sa 20 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 75 dakika artacak ve 12 sa 35 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)
Güneş, Mart ayı süresince Ankara’da yaklaşık 13:00 – 12:52 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları Ankara’nın doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 Mart günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:00 te geçecek ise, yaklaşık 22.4 dakika sonra yani yaklaşık 13:23 de İzmir öğlen çemberinden geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…)
GÜNEŞ, Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde Şubat ayının ilk günlerinde, günortasında, Güney yönünde, ufuktan en fazla 43 derece yüksekten geçecektir. Ayın son günlerine doğru ufuktan yüksekliği yaklaşık 54 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.) Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir. Isınma artacak, ancak geçmişten gelen bir deyişi de unutmayalım. “Mart kapıdan baktırır , kazma kürek yaktırır.”
Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR kentleri için MART ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili doğma, batma zamanları, gündüz süresi , öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve YER’e uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.
AY
AY, OCAK ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları aşağıdaki gibidir.
04 MART : AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 406 391 km
19 MART : AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 359 377 km
AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün yıldızlara göre açısal olarak yaklaşık 13 derece doğuya doğru konumunu değiştirir. Bunun sonucu olarak aynı gözlem yerinde hergün bir önceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.
AY’ın EVRELERİ :
Yine yörüngede dolanmanın sonucu olarak, Güneş – Yer – AY açısı sürekli değişir ve farklı tarihlerde YER den AY’a bakıldığında AY’ın aydınlık olan yarısının YER’den farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.
Yeniay : 06 Mart İlkdördün : 14 Mart
Dolunay : 21 Mart Sondördün : 28 Mart
AY gün boyu gökyüzünde gözlenebilir çoğu zaman. Sadece Güneş’e açısal olarak yakın olduğu (Yeniay evresi ) günlerde görülemez. Elbette bir gözlem yerinde görülebilmesi için onun çevreninin üzerine çıkmış (doğmuş) olması gerekir. Gündüz atmosfer parlaklığı nedeniyle farkedilmesi hilal evrelerinde zor olabilir.
Yeniay evresinde : Güneş ile birlikte doğar ve batar, gözlenemez.
İlkdördün evresinde : Öğlen zamanı doğar, Güneş battığında Güney yönünde en yüksek konumundadır. Güneş’e dönük sağ yarısı aydınlıktır. Gece yarısına kadar görünür.
Dolunay evresinde : Akşam Güneş batarken Ay doğar, sabahGüneş doğarken Ay batar. Bütün gece gökyüzünde görülür.
Sondördün evresinde : Gece yarısı doğar, sabah Güneş doğarken Güney yönümüzde en yüksek konuma ulaşır. Güneş’e dönük sol yarısı aydınlıktır. Öğle olduğunda batar.
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ
Bilgi Notu :
Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY; Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise, Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri Güneş’e açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli fazla süre gözlenebilirler.
MERKÜR
Haberci gezegen MERKÜR, BALIKLAR takımyıldızı sınırları içinden 23 Mart günü KOVA takımyıldızına geçecektir. Şubat ayının son günlerinde Güneş’in doğusunda ve açısal olarak en uzak konumda iken (EBDU: en büyük doğu uzanım) Batı’ya doğru Geri Hareketine başlamıştı. Mart ayı süresince de bu hareketini sürdürecektir. Ayın ilk günlerinde Batı ufkunda günbatımında ufuktan 10 derece yüksekte zor da olsa gözlenebilecektir. 15/16 Mart günü Güneş ile Altkavuşum konumunda( Yer-Merkür-Güneş dizilişi ) olacak ve sonraki günlerde Güneş’in batısına geçerek uzaklaşmaya başlayacaktır. Ayın son günlerinde Güneş’ten açısal olarak 20 derece uzakta olmasına karşın, Güneş doğmadan kısa süre önce ufuktan yüksekliği 10 derece civarında olacak ve çok uygun koşullarda kısa süre gözlenebilecektir.
VENÜS :
Güzellik Tanrıçası VENÜS, Şubat ayının ilk günü girdiği OĞLAK takımyıldızı sınırlarını 24/25 Mart günü geçerek ay sonuna kadar KOVA takımyıldızı sınırları içinde doğuya doğru hareketini sürdürecektir. Ayın ilk günü Güneş’in açısal olarak 38 derece batısında görülecek olan gezegen ayın son günü ise 31 derece açısal uzaklıkta bulunacaktır. Bunun anlamı, VENÜS Mart ayı içinde sabah gökyüzümüzü süsleyecek ve ay boyunca Güneş’ten yaklaşık 1- 1,5 saat önce doğacak ve gündoğumuna kadar “Sabah Yıldızı” tanımlamasına uygun bir şekilde güzel bir gözlem hedefi olacaktır. Ay boyunca yaklaşık -4.1 kadir parlaklığı ile doğu gökyüzünde AY’dan sonra en parlak gökcismi olarak gözlenebilecektir.
MARS :
Mart ayı içinde uzun süre KOÇ takımyıldızında bulunacak olan “Kızıl Gezegen” 23 Mart günü BOĞA takımyıldızı sınırları içine geçecektir. Ayın ilk günü Güneş’in doğusunda yaklaşık 58 derece açısal uzakta bulunacak ve ay sonuna doğru ünlü Ülker-Pleiades açık yıldız kümesine yaklaşacak ve Güneş’e olan açısal uzaklığı 48 derece ye kadar azalacaktır.. Ayın ilk günleri Güneş battığında Güney-Batı yönünde ufuktan 52 derece yükseklikte bir konumda olacak, Güneybatı gökyüzümüzü süsleyecek ve gece yarısından önce batacaktır. Hergeçen gün Batı ufkumuza daha yakın olacak ve daha erken batacaktır.. 11 Mart akşamı hilal evresindeki AY ile yakın görünümde olacak olan MARS’ın parlaklığı hergeçen gün azlarak +1.4 kadir civarında olacaktır.
JÜPİTER :
Güneş ailesinin en büyük gezegeni olan JÜPİTER, Mart ayı süresince de Güneş’in batısında ve YILANCI takımyıldızı sınırları içinde bulunacaktır. Ayın ilk günü açısal olarak Güneş’e yaklaşık 75 derece uzaklıkta iken, Güneş’in doğuya doğru daha hızlı yer değiştirmesi nedeniyle bu açısal uzaklık artacak ve ayın son günü 102 derece olacaktır. Ayın ilk günlerinde Güneş doğmadan yaklaşık 4.5 saat önce doğacak olan bu dev gaz gezegen ilerleyen günlerde daha erken doğacak ve yaklaşık -2 kadir parlaklığı ile Güney gökyüzümüzü süsleyecek, Güneş doğana kadar izlenebilecektir. JÜPİTER, 27 Mart günü Güneş doğmadan önce AY ile çok yakın görünümde olacaktır (ÇYG).
SATÜRN
Mart ayı içinde de YAY takımyıldızındaki konumu fazla değişmeyecek olan ve “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü dev gaz gezegen, ayın ilk günleri Güneş’in 49 derece Batı tarafında yer alacak, ilerleyen günlerde Güneş’ten açısal olarak uzaklaşmasını 
sürdürerek ayın son günlerinde bu açısal uzaklık 77 derece olacaktır. Güneş doğmadan yaklaşık 2 saat kadar önce, ilerleyen günlerde ise daha erken doğacaktır. Ufkumuzdan yüksekliği en fazla 27-28 derece olacak ve güneydoğu ufkunda gözlenebilecektir. Mart ayı süresince parlaklığı da yaklaşık 0.6 kadir olacaktır. 29 Mart sabaha karşı, sondördün evresinde ki AY ile çok yakın görünümde (ÇYG) olacaktır.
Mart ayı içinde, JÜPİTER, AY ve SATÜRN gezegenleri ile AKREP ve YAY takımyıldızları, Samanyolu gökadamızın merkezi doğrultusundaki çok sayıda derin uzay cismi birarada bulunacaklar ve gözlemciler için güzel hedef olmayı sürdüreceklerdir. Bu güzel görünüm için biraz uykudan fedakarlık etmek gerekecek sadece.
MART Ayı içinde gün gün gökolayları :
ÇYG : Açısal olarak Çok Yakın Görünümde , YG : Açısal olarak Yakın Görünümde
02 Mart : AY. VENÜS ve SATÜRN YG
04 Mart : AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 406 391 km
06 Mart : AY, Yeniay evresinde
11 Mart : AY ve MARS YG
13 Mart : AY ve Aldebaran ( BOĞA tky nın en parlak yıldızı) YG
14 Mart : AY , İlkdördün evresinde
15 Mart : MERKÜR Güneş ile ALTKAVUŞUM konumunda ( Yer – Merkür- Güneş dizilimi)
19 Mart : AY ve Regulus (ASLAN tky nın en parlak yıldızı ) YG
19 Mart : AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 359 377 km
21 Mart TSİ 00:58 : İlkbahar Ilımı (http://astrobilgi.org2019-yili-ilkbahar-ilimi-vernal-equinox/)
21 Mart : AY , Dolunay evresinde
27 Mart : AY ve JÜPİTER ÇYG
28 Mart : AY , Sondördün evresinde
29 Mart : AY ve SATÜRN ÇYG
Gökyüzünüz açık olsun..
