KASIM AYINDA
GÜNEŞ :
GÜNEŞ’imiz EKİM ayının son günü BAŞAK takımyıldızı sınırından TERAZİ takımyıldızına geçmişti. Kasım ayının ilk yarısında da TERAZİ takımyıldızı içinde ilerleyerek 23 Kasım günü AKREP takımyıldızına geçecek olan Güneş, bu takımyıldızda çok kısa süre kalacak ve bir hafta sonra 30 Kasım günü YILANCI takımyıldızı sınırları içine girecektir. (Güneş o tarihlerde hangi takımyıldız sınırları içinde ise o günler o takımyıldızın adını alan BURÇ günleri oluyorsa, neden YILANCI takımyıldızı ve doğal olarak YILANCI Burcu ! falcıların dikkatini bile çekmez ?? )
Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, yıl içinde hangi gün olduğu, yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir. Ülkemizin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır. Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.
Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında Gökküresi üzerinde Güneye doğru Gök Eşleğinden uzaklaşarak yerdeğiştirmesini sürdürecektir. Bir başka deyişle güneye doğru gökeşleğine uzaklığı artacaktır. Bunun sonucunda bizim enlemlerimizde gündüz süresi azalmasını sürdürecektir.
GÜNEŞ’in ufkumuz üzerindeki doğma ve batma konumu bu ay içersinde değişimini sürdürecektir. Doğma ve batma noktaları daha da Güney’e kayacaktır. Bu ayın ilk günlerinde Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktalarından güneye doğru 19 derece iken ayın son gününde ise Güneye doğru 28 derece uzaktaki bir konumdan doğup batacaktır. Bu açı Aralık ayının 21’ine kadar her geçen gün artacaktır.
Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir. Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır. Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.
Güneş, Kasım ayının ilk günleri Ankara’da 07:17 de doğacak, hergeçen gün daha geç olmak üzere ayın son günü ise 07:49 da doğacaktır. ( Bunun anlamı, sabah okula gidecek öğrenciler, işe gidecek olanlar karanlıkta yola çıkacaklar demektir. İleri saat uygulamasının devam etmesinin-kalıcı olmasının olumsuz bir sonucu da bu olmaktadır.)
KASIM ayı süresince Ankara’da 12:32 ile 12:37 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 KASIM günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:32 te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra yanı yaklaşık 12:54 de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…)
Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında ufuktan yüksekliği KASIM ayı süresince ayın ilk günlerinde 36 derece iken son günlerinde 28 dereceye kadar azalacaktır. Gün ortasında bile Güneş’in ışınlarının geliş açısının eğimi iyice azalması sonucunda ısınmamız daha da azalacak, kış mevsimi kendisini iyice gösterecektir.
Kasım ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da azalmasını sürdürecektir. Ayın ilk günü yaklaşık olarak 10 sa 30 dk olan gündüz süresi ayın son gününde 09 sa 34 dk olacaktir.
Gündüz Süresi hergeçen gün kısalmasını sürdürüyor. Hepimizin bildiği gibi gündüz süresinin kısalması 21 Aralık gününe kadar devam edecektir. 21 Aralık günü gün süresindeki değişim yön değiştirecek, azalmadan artmaya dönecektir. Bu tarih bu nedenle GÜNDÖNÜMÜ olarak adlandırılmıştır. (KIŞ Gündönümü)
( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde yaklaşık aynı uzunlukta olur.)
Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR kentleri için KASIM ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili zamanlar ; öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.
———————————————————————————————————————–
AY 
AY, KASIM ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları ;
14 KASIM : AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 404 341 km
26 KASIM : AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 366 623 km
————————————————————————
AY’ın EVRELERİ :
AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece doğuya doğru uzaklaşır.
Bunun sonucu olarak aynı gözlem yerinde hergün birönceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.
Yine bunun sonucu olarak, Güneş – Yer – AY üçlüsü arasındaki açı sürekli değişir ve YER den bakıldığında AY’ın aydınlık yarısının farklı tarihlerde farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.
Yeniay : 07 Kasım İlkdördün : 15 Kasım
Dolunay : 23 Kasım Sondördün : 30 Kasım
AY kendi ekseni etrafında bir turunu 27.32 günde tamamlar. Yani dönme dönemi 27 gün 8 saat demektir. Yandaki hareketli AY görüntüsü onun dönmesini gösteriyor. Ancak, bu görüntü YER‘den alınmış bir görüntü değildir. Çünkü Yer’den bakıldığında Ay’ın her zaman bize dönük olan yüzünü görürüz. Başka bir deyişle, Ay bize hep aynı yüzünü gösterir. Bunun nedeni de, Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönme dönemi ile Yer’in
etrafındaki yörüngesinde dolanma döneminin birbirine eşit olmasıdır. Bu konuyu ayrı bir yazıda ele alacağız..
Kasım ayı süresince Ay’ın gün gün görünümü :
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ 
Bilgi Notu :
Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY; Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise, Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri Güneş’e açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli fazla süre gözlenebilirler.
MERKÜR ; Kasım ayının ilk günlerinde Güneş’in yaklaşık 20 derece doğusunda ve AKREP takımyıldızı sınırları içinde görülecek olan haberci gezegen , 6 Kasım günü En Büyük Doğu Uzanım konumunda (23 derece) olacak, 7/8 Kasım günü YILANCI takımyıldızına geçecektir. Yılancı-Akrep takımyıldızları arasındaki sınırda doğu yönündeki İleri Hareketi’ni sürdürecek ve 16/17 Kasım günlerinde yavaşlayacak, ve sonraki günlerde gökyüzündeki hareketi batıya doğru (Geri Hareket ) olacaktır. 25 Kasım’da AKREP takımyıldızına tekrar geçecek olan gezegen 27 Kasım günü ALTKAVUŞUM konumunda ( Yer-Merkür-Güneş dizilişinde) olacaktır. Merkür, 29 Kasım günü de TERAZİ takımyıldızı sınırlarına geçecektir. EBDU gunlerinde bile Güneş batarken ufkumuza 10 dereceden daha yakın olacaktır. Bu ay içinde Merkür’ün dikaçıklığı Eşleğin çok Güney’inde olması nedeniyle, gözlenmesi çok zor olacaltır.
VENÜS : Kasım ayı süresince de BAŞAK takımyıldızında bulunacaktır. Eylül ayının son günü TERAZİ takımyıldızı sınırında iken ileri hareketi çok yavaşlamış ve batıya doğru olan “geri hareket” yolculuğuna başlamıştı. 16/17 Kasım günü geri hareketini bitirip Doğuya doğru olan İleri Hareketine dönecektir. Ayın ilk günü Güneş’in 9 derece batısında bulunacak olan Venüs ayın son gününde 37 derece açısal uzaklıkta bulunacaktır. Bu durumun sonucu olarak ayın ilk günlerinde Güneş’ten az önce doğacak ve gözlenemeyecek olan gezegen ilerleyen günlerde daha erken doğacak ve gözlenebilir konuma gelecek. Ayın son günlerinde Güneş’ten birkaç saat önce doğacak ve günbatımına kadar “Sabah Yıldızı” tanımlamasına uygun bir şekilde yaklaşık -5 kadir parlaklığı ile doğu gökyüzünde en parlak gökcismi olarak gözlenebilecektir.
MARS : Kasım ayının ilk günü OĞLAK takımyıldızında Güneş’in doğusunda yaklaşık 100 derece açısal uzakta bulunacak olan “Kızıl Gezegen” Güneş battığında Güneydoğu-Güney ufkumuzda görülmeye devam edecektir. Gece yarısına kadar rahatça gözlenebilecektir. Ay sonuna kadar Güneş’e olan açısal uzaklığı 89 dereceye kadar azalacak ancak gözlem durumu çok fazla değişmeyecek, parlaklığı 0 kadir civarında olacaktır. 10/11 Kasım’da KOVA takımyıldızı sınırları içine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldızda yolalacaktır.
JÜPİTER : Ayın ilk günlerinde Güneş’in doğusunda bulunacaktır. Açısal olarak Güneş’e yaklaşık 19 derece uzaklıkta iken, TERAZİ takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru daha hızlı yerdeğiştirmesi nedeniyle 26 Kasım’da Güneş ile KAVUŞUM konumuna gelecektir. 20 Kasım günü AKREP takımyıldızı sınırları içine geçecektir. Ayın ilk günlerinde Güneş battığında Batı ufkumuzda çok kısa bir süre ufka yakın konumda -1.7 kadir parlaklığı ile gözlenebilecek olan dev gaz gezegen Jüpiter, ilerleyen günlerde gözlenemeyecek konuma gelecektir.
SATÜRN : Kasım ayı içinde de YAY takımyıldızındaki konumu fazla değişmeyecek olan ve “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü, halkası çok belirgin olan dev gaz gezegen, ayın ilk günlerinde Güneş’in Doğu tarafında ve 55 derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, Güneş battığında Güney-Batı yönümüzde, öğlen çemberimizi geçmiş bir konumda görünecektir. İlerleyen günlerde Güneş battığında Batı yönüne doğru biraz daha yaklaşmış bir konumda görülecektir. Ayın ilk günlerinde yaklaşık 3 saat gözlenebilecek olan gezegen ilerleyen günlerde daha erken batmış olacaktır. Ayın son günlerinde Güneş’e olan açısal uzaklığı 28 derece ye kadar azalacak ve Batı ufkundaki gözlem süresi yaklaşık 1,5 saat olacaktır.
GÖKTAŞI YAĞMURLARI :
Kasım ayı içersinde iki ayrı göktaşı yağmuru gerçekleşiyor. Göktaşı Yağmurları sırasında bilinmesi gereken bir durum sözkonusudur ; belirtilen tarihler, gözlenmesi olası göktaşı sayısının en fazla-maksimum olduğu günlerdir. Bu tarihlerden yaklaşık 1-2 hafta önce ve sonra da göktaşı kaymaları gözlenir. Ancak sayıları az olur ve verilen tarihler yaklaştıkça sayılar artar, en fazla sayı verilen tarihlerde olur.
TAURID (BOĞA) GÖKTAŞI YAĞMURU
04/05 Kasım günlerinde maksimum sayıya ulaşması beklenen TAURID – BOĞA Göktaşı Yağmuru dünyamızın 2P Encke kuyrukluyıldızının kalıntılarının bulunduğu eski yörüngesinden geçerken gerçekleşecek. Bu sırada 2004TG10 kod adlı asteroidin kalıntıları da ayni bölgede olacak. Bu iki gökcisminin kalıntılarının oluşturacağı bir saatte en fazla 10 kadar göktaşı izinin gözlenebileceği zayıf bir yağmur olacak. Çisenti neredeyse ! Geçen seneye göre bu kez AY, Yeniay evresine yaklaşıyor olacak. Bu nedenle Ay Işığı gözlemlere engel olamayacaktır.
LEONIDS ( ASLAN ) GÖKTAŞI YAĞMURU
06 – 30 Kasım tarihleri arasında LEONID – ASLAN Göktaşı Yağmuru meydana gelecek. 17/18 Kasım gecesi maksimum sayıya ulaşacak, saatte en fazla 15-20 civarında göktaşı kayması gözlenebilecek. Ancak İlkdördün evresini geçen AY gece yarısından sonra batacaktır. Ay’ın batışı sonrasında ay ışığının etkisi olmayacaktır. Gece yarısından sonra ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortamda gözlem keyifli olabilir. Belki çok parlak göktaşları, ateştopları gözlenebilir. Güney-Doğu yönünde ASLAN takımyıldızına doğru bakmak yeterli.
ASLAN Göktaşı Yağmuru; Güneş etrafındaki yörüngesinin dönemi 33 yıl olan 55P/ Tempel – Tuttle kuyruklu yıldızının son geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığıı tozlar içinden Dünya’mız her yıl bu tarihlerde geçerken oluşmaktadır. 3,6 km çaplı bir çekirdeği olan kuyrukluyıldız 1865/1866 yılında keşfedilmiş, 1966 yılı geçişinin hemen sonrasında yüzlerce göktaşı kayması izlenmiştir. Bir önceki geçişi 2001 yılında olmuş, yüzden fazla göktaşı kayması gözlenebilmiştir.
Gün Gün Gökolayları :
02 Kasım AY , Regulus (ASLAN takımyıldızının en parlak görünen yıldızı) ile yakın görünümde
05 Kasım S TAURID – BOĞA Göktaşı Yağmuru
06 Kasım MERKÜR En Büyük Doğu Uzanım’da ( EBDU = 23.3 derece )
07 Kasım AY Yeniay evresinde
09 Kasım MERKÜR, Antares ( AKREP takımyıldızının en parlak görünen yıldızı) ile yakın görünümde
11 Kasım AY, SATÜRN ile çok yakın görünümde
14 Kasım AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 404 341 km
14 Kasım VENÜS, Spica ( BAŞAK takımyıldızının en parlak görünen yıldızı) ile çok yakın görünümde
15 Kasım AY, İlkdördün evresinde
16 Kasım AY, MARS ile çok yakın görünümde
17 Kasım LEONİD – ASLAN Göktaşı Yağmuru
23 Kasım AY, Dolunay evresinde
23 Kasım AY, Aldebaran (BOĞA takımyıldızının en parlak görünen yıldızı) ile çok yakın görünümde
26 Kasım JUPITER KAVUŞUM konumunda ( Yer – Güneş – Jüpiter dizilişi )
26 Kasım AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 366 623 km
27 Kasım MERKÜR ALTKAVUŞUM konumunda ( Yer – Merkür – Güneş dizilişi )
29 Kasım AY , Regulus (ASLAN takımyıldızının en parlak görünen yıldızı) ile yakın görünümde
30 Kasım AY, Sondördün evresinde
KIŞ kapıda, geceler daha soğuk olur. Kış gecelerinde gökyüzü açık ise gözlem yaparken üşütmemek, hasta olmamak için dikkatli olmalısınız.
Gökyüzünüz açık olsun, iyi gözlemler…
—————————————————————————
Biraz ek BİLGİ :
Gezegenlerin Güneş Sistemi içindeki konumları, uzaklıkları, görünümleri gibi bir çok özelliği, tarih değiştirerek görebileceğiniz bazı web sayfalarının adresleri aşağıda. İstediğiniz tarihteki konumlarını, Dünyamıza ya da Güneş’e uzaklıklarını görebileceğiniz birkaç örnek. Buna benzer örnekleri sizler de internette bulabilirsiniz.
http://www.astronoo.com/en/articles/positions-of-the-planets.html
https://in-the-sky.org/solarsystem.php
https://www.timeanddate.com/astronomy/planets/distance
Başka bilgiler de istiyorsanız ;
http://www.astronomidiyari.com
https://www.nasa.gov/audience/foreducators/index.html
———————————
Yukarıdaki veriler-anlatımlara bakıp “ 14 Kasım’da en uzak konumda, 26 Kasım’da ise en yakın konumda ” ne anlama geliyor ? “ diyebilirsiniz. Hemen açıklayalım.
AY, Yerküre etrafındaki yörüngesini bir yılda yaklaşık 13.4 kez dolanır. Yani, bir yılda 13 kez tam dolanır, 14. turu atarken yıl biter.
İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner,bunun yanısıra yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde kayar, yerdeğiştirir.
Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir.
Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre uzaklığı noktalanmıştır. En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi yaklaşık 2-3 bin km olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.
Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir. İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz uzaklıktaki değişimdir. Uzaklığı değişince, görünen büyüklüğü de değişir. Bunlar da bir düzen içersinde olur.
Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir. Düşünün, onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.
Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel videoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz. https://svs.gsfc.nasa.gov/4537
