KASIM  AYINDA

GÜNEŞ :

GÜNEŞ’imiz EKİM ayının son  günü BAŞAK  takımyıldızı sınırından TERAZİ takımyıldızına geçmişti. Kasım ayının ilk yarısında da TERAZİ takımyıldızı içinde ilerleyerek  23 Kasım günü  AKREP takımyıldızına geçecek olan Güneş, bu takımyıldızda çok kısa süre kalacak ve bir hafta sonra 30 Kasım  günü  YILANCI takımyıldızı sınırları içine girecektir.   (Güneş o tarihlerde hangi takımyıldız sınırları içinde ise o günler  o takımyıldızın adını alan BURÇ günleri oluyorsa, neden YILANCI takımyıldızı ve doğal olarak YILANCI Burcu !   falcıların dikkatini bile çekmez ??  )

Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, yıl içinde hangi gün olduğu, yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir.  Ülkemizin  tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır.  Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre  daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.

Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında  Gökküresi üzerinde Güneye doğru  Gök Eşleğinden uzaklaşarak  yerdeğiştirmesini sürdürecektir.  Bir başka deyişle  güneye doğru gökeşleğine uzaklığı artacaktır. Bunun sonucunda bizim enlemlerimizde gündüz  süresi azalmasını sürdürecektir.

GÜNEŞ’in ufkumuz üzerindeki doğma ve batma konumu bu ay içersinde değişimini sürdürecektir. Doğma ve batma noktaları  daha da Güney’e kayacaktır.  Bu ayın ilk günlerinde  Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı  noktalarından güneye doğru 19 derece iken ayın son gününde  ise   Güneye doğru 28 derece uzaktaki  bir konumdan   doğup batacaktır.   Bu açı  Aralık ayının 21’ine  kadar her geçen gün artacaktır.

Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir.  Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır.  Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre  daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.

 Güneş, Kasım ayının ilk günleri Ankara’da 07:17 de doğacak,  hergeçen gün daha geç olmak üzere ayın  son günü ise 07:49 da doğacaktır.  ( Bunun anlamı, sabah okula gidecek öğrenciler, işe gidecek olanlar karanlıkta yola çıkacaklar demektir. İleri saat uygulamasının devam etmesinin-kalıcı olmasının olumsuz bir sonucu da bu olmaktadır.)

KASIM ayı süresince Ankara’da 12:32  ile  12:37 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak,  doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir.   ( Örneğin  Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 KASIM günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:32  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 12:54  de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında  ufuktan yüksekliği KASIM ayı süresince  ayın ilk günlerinde 36 derece iken son günlerinde 28 dereceye kadar azalacaktır.  Gün ortasında bile Güneş’in ışınlarının geliş açısının eğimi iyice azalması sonucunda  ısınmamız daha da  azalacak, kış mevsimi kendisini iyice gösterecektir.

Kasım ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da   azalmasını  sürdürecektir.  Ayın ilk günü yaklaşık olarak 10 sa  30 dk olan gündüz süresi  ayın son gününde  09 sa 34 dk  olacaktir.  

Gündüz Süresi   hergeçen gün kısalmasını sürdürüyor.  Hepimizin bildiği gibi gündüz süresinin kısalması  21 Aralık gününe kadar devam edecektir. 21 Aralık günü gün süresindeki değişim yön değiştirecek, azalmadan artmaya dönecektir. Bu tarih bu nedenle GÜNDÖNÜMÜ olarak adlandırılmıştır. (KIŞ Gündönümü)

 ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki  küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde yaklaşık aynı uzunlukta olur.)

Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR  kentleri için KASIM  ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili zamanlar ;  öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.

———————————————————————————————————————–

AY 

 AY,  KASIM  ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları ;

14  KASIM  :   AY,   Enöte ( YER’e en uzak )   konumunda  :   404 341 km

26  KASIM  :  AY,   Enberi ( YER’e en yakın )  konumunda  :   366 623 km

 ————————————————————————

AY’ın   EVRELERİ :

  AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece   doğuya doğru uzaklaşır.

Bunun sonucu olarak aynı  gözlem yerinde hergün birönceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.

Yine bunun sonucu olarak, Güneş – Yer – AY üçlüsü arasındaki açı sürekli değişir ve  YER den bakıldığında AY’ın aydınlık yarısının farklı tarihlerde farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.

Yeniay   :   07   Kasım              İlkdördün    :   15  Kasım

Dolunay  :  23  Kasım               Sondördün  :   30  Kasım

AY kendi ekseni etrafında bir turunu  27.32  günde tamamlar.  Yani dönme dönemi 27 gün  8 saat demektir. Yandaki hareketli AY görüntüsü  onun dönmesini gösteriyor.  Ancak, bu görüntü YER‘den alınmış bir görüntü değildir. Çünkü  Yer’den bakıldığında  Ay’ın   her zaman bize dönük olan yüzünü görürüz. Başka bir deyişle, Ay bize hep aynı yüzünü gösterir.  Bunun nedeni de, Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönme dönemi ile Yer’in

etrafındaki yörüngesinde dolanma döneminin birbirine eşit olmasıdır.  Bu konuyu ayrı bir yazıda ele alacağız..

Kasım  ayı   süresince Ay’ın gün gün görünümü :

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ  

Bilgi Notu :

Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY;  Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

MERKÜR ; Kasım   ayının ilk günlerinde  Güneş’in yaklaşık 20 derece doğusunda ve  AKREP  takımyıldızı sınırları içinde görülecek olan haberci gezegen , 6 Kasım  günü   En Büyük Doğu Uzanım konumunda (23 derece) olacak,  7/8 Kasım  günü YILANCI takımyıldızına geçecektir. Yılancı-Akrep takımyıldızları arasındaki sınırda doğu yönündeki İleri Hareketi’ni sürdürecek ve  16/17 Kasım  günlerinde yavaşlayacak, ve sonraki günlerde   gökyüzündeki hareketi   batıya doğru  (Geri Hareket ) olacaktır.  25 Kasım’da AKREP  takımyıldızına tekrar geçecek olan  gezegen  27 Kasım günü   ALTKAVUŞUM konumunda ( Yer-Merkür-Güneş dizilişinde) olacaktır.  Merkür,  29 Kasım  günü de TERAZİ takımyıldızı sınırlarına geçecektir.  EBDU gunlerinde bile  Güneş batarken ufkumuza 10 dereceden daha yakın olacaktır. Bu ay içinde Merkür’ün dikaçıklığı   Eşleğin çok Güney’inde olması nedeniyle,  gözlenmesi çok zor olacaltır.

VENÜS :  Kasım   ayı süresince de   BAŞAK   takımyıldızında bulunacaktır.  Eylül ayının son günü TERAZİ takımyıldızı sınırında iken  ileri hareketi çok yavaşlamış ve   batıya doğru olan “geri hareket” yolculuğuna başlamıştı.  16/17 Kasım  günü  geri hareketini bitirip Doğuya doğru olan İleri Hareketine dönecektir.  Ayın ilk günü Güneş’in 9 derece batısında bulunacak olan  Venüs  ayın son gününde 37 derece açısal uzaklıkta bulunacaktır.  Bu durumun sonucu olarak ayın ilk günlerinde Güneş’ten az önce doğacak ve gözlenemeyecek olan gezegen ilerleyen günlerde daha erken doğacak ve gözlenebilir konuma gelecek. Ayın son günlerinde  Güneş’ten birkaç saat önce doğacak ve günbatımına kadar “Sabah Yıldızı”  tanımlamasına uygun bir şekilde yaklaşık   -5 kadir parlaklığı ile  doğu gökyüzünde en parlak gökcismi olarak gözlenebilecektir.

MARS :   Kasım ayının   ilk günü OĞLAK takımyıldızında Güneş’in doğusunda  yaklaşık 100 derece açısal uzakta bulunacak olan “Kızıl Gezegen”    Güneş  battığında   Güneydoğu-Güney ufkumuzda görülmeye devam edecektir. Gece yarısına kadar rahatça gözlenebilecektir.  Ay sonuna kadar  Güneş’e olan açısal uzaklığı  89 dereceye kadar azalacak ancak  gözlem durumu  çok fazla değişmeyecek, parlaklığı 0 kadir civarında olacaktır.   10/11 Kasım’da KOVA takımyıldızı  sınırları içine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldızda yolalacaktır.

JÜPİTER :  Ayın ilk günlerinde  Güneş’in doğusunda bulunacaktır. Açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 19 derece uzaklıkta iken, TERAZİ takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru daha hızlı yerdeğiştirmesi nedeniyle 26 Kasım’da  Güneş ile  KAVUŞUM konumuna gelecektir.  20 Kasım günü  AKREP  takımyıldızı sınırları içine geçecektir.  Ayın ilk günlerinde Güneş battığında Batı ufkumuzda çok kısa bir süre ufka yakın konumda   -1.7 kadir parlaklığı ile gözlenebilecek olan dev gaz gezegen Jüpiter, ilerleyen günlerde gözlenemeyecek konuma gelecektir.

SATÜRN :  Kasım   ayı   içinde  de   YAY  takımyıldızındaki  konumu fazla değişmeyecek olan  ve  “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü,  halkası  çok belirgin olan  dev gaz gezegen,  ayın ilk günlerinde Güneş’in Doğu tarafında ve 55 derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, Güneş battığında Güney-Batı  yönümüzde, öğlen çemberimizi  geçmiş bir konumda görünecektir. İlerleyen günlerde  Güneş battığında Batı yönüne doğru biraz daha yaklaşmış bir konumda görülecektir. Ayın ilk günlerinde yaklaşık 3 saat gözlenebilecek olan gezegen  ilerleyen günlerde daha erken batmış olacaktır. Ayın son günlerinde Güneş’e olan  açısal uzaklığı  28 derece ye kadar azalacak ve Batı ufkundaki gözlem süresi  yaklaşık 1,5 saat olacaktır.

GÖKTAŞI YAĞMURLARI :

Kasım ayı içersinde  iki ayrı göktaşı yağmuru gerçekleşiyor.   Göktaşı Yağmurları  sırasında  bilinmesi gereken bir durum sözkonusudur ; belirtilen tarihler, gözlenmesi olası göktaşı sayısının en fazla-maksimum olduğu günlerdir. Bu tarihlerden yaklaşık 1-2 hafta önce ve sonra da göktaşı kaymaları gözlenir. Ancak sayıları az olur ve  verilen tarihler yaklaştıkça sayılar artar, en fazla sayı verilen tarihlerde olur.

TAURID (BOĞA)   GÖKTAŞI  YAĞMURU  

04/05  Kasım  günlerinde maksimum sayıya ulaşması  beklenen  TAURID – BOĞA  Göktaşı Yağmuru  dünyamızın   2P Encke  kuyrukluyıldızının kalıntılarının bulunduğu eski yörüngesinden geçerken gerçekleşecek.   Bu sırada 2004TG10  kod adlı  asteroidin  kalıntıları da ayni bölgede olacak. Bu iki gökcisminin kalıntılarının oluşturacağı  bir saatte en fazla 10 kadar göktaşı izinin gözlenebileceği zayıf bir yağmur olacak. Çisenti neredeyse !   Geçen seneye göre bu  kez  AY,  Yeniay evresine yaklaşıyor  olacak. Bu nedenle Ay Işığı gözlemlere engel olamayacaktır.

LEONIDS ( ASLAN )  GÖKTAŞI YAĞMURU

06 – 30  Kasım   tarihleri arasında  LEONID – ASLAN   Göktaşı Yağmuru  meydana gelecek.  17/18  Kasım gecesi   maksimum sayıya ulaşacak,  saatte en fazla 15-20 civarında göktaşı kayması gözlenebilecek.  Ancak İlkdördün evresini geçen  AY gece yarısından sonra batacaktır. Ay’ın batışı sonrasında  ay ışığının etkisi olmayacaktır.  Gece yarısından sonra ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortamda gözlem keyifli olabilir. Belki çok parlak göktaşları, ateştopları  gözlenebilir.  Güney-Doğu yönünde ASLAN takımyıldızına doğru bakmak yeterli.

ASLAN  Göktaşı Yağmuru;   Güneş etrafındaki yörüngesinin  dönemi  33 yıl  olan  55P/ Tempel – Tuttle  kuyruklu yıldızının son geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığıı tozlar içinden Dünya’mız her yıl bu tarihlerde geçerken oluşmaktadır.  3,6 km çaplı bir çekirdeği olan kuyrukluyıldız 1865/1866 yılında keşfedilmiş, 1966 yılı geçişinin hemen  sonrasında yüzlerce göktaşı kayması izlenmiştir.  Bir önceki geçişi 2001 yılında  olmuş, yüzden fazla göktaşı kayması gözlenebilmiştir.

Gün Gün Gökolayları :

02 Kasım   AY , Regulus (ASLAN takımyıldızının en parlak görünen  yıldızı)  ile yakın görünümde

05 Kasım   S TAURID  –  BOĞA   Göktaşı Yağmuru

06 Kasım   MERKÜR  En Büyük Doğu Uzanım’da ( EBDU = 23.3 derece )

07 Kasım   AY   Yeniay  evresinde

09 Kasım  MERKÜR, Antares (  AKREP takımyıldızının en parlak görünen  yıldızı)  ile  yakın görünümde

11 Kasım   AY,   SATÜRN ile  çok yakın görünümde

14 Kasım   AY,   Enöte ( YER’e en uzak )   konumunda  :   404 341 km

14 Kasım   VENÜS,  Spica (  BAŞAK takımyıldızının en parlak görünen  yıldızı)  ile çok yakın görünümde

15 Kasım   AY,  İlkdördün evresinde

16 Kasım   AY,   MARS  ile  çok yakın görünümde

17  Kasım  LEONİD – ASLAN  Göktaşı Yağmuru

23  Kasım   AY,  Dolunay evresinde

23  Kasım   AY, Aldebaran (BOĞA takımyıldızının en parlak görünen  yıldızı)  ile çok yakın görünümde

26  Kasım   JUPITER   KAVUŞUM konumunda ( Yer – Güneş – Jüpiter  dizilişi  )

26  Kasım    AY,   Enberi ( YER’e en yakın )  konumunda  :   366 623 km

27  Kasım  MERKÜR  ALTKAVUŞUM  konumunda ( Yer – Merkür – Güneş  dizilişi )

29 Kasım   AY , Regulus (ASLAN takımyıldızının en parlak görünen  yıldızı)  ile yakın görünümde

30  Kasım  AY, Sondördün  evresinde

KIŞ  kapıda,   geceler daha soğuk  olur.   Kış gecelerinde gökyüzü açık ise  gözlem  yaparken  üşütmemek, hasta olmamak  için dikkatli  olmalısınız. 

Gökyüzünüz açık olsun, iyi gözlemler…

 —————————————————————————

Biraz ek BİLGİ :

 Gezegenlerin  Güneş Sistemi  içindeki konumları, uzaklıkları, görünümleri  gibi bir çok özelliği, tarih değiştirerek görebileceğiniz bazı web sayfalarının adresleri  aşağıda.  İstediğiniz tarihteki konumlarını, Dünyamıza  ya da Güneş’e uzaklıklarını görebileceğiniz birkaç örnek.  Buna benzer örnekleri  sizler  de  internette bulabilirsiniz.

http://www.astronoo.com/en/articles/positions-of-the-planets.html

https://in-the-sky.org/solarsystem.php

https://www.timeanddate.com/astronomy/planets/distance

Başka bilgiler de istiyorsanız ;

http://www.astrookul.com

http://www.astronomidiyari.com

https://www.nasa.gov/audience/foreducators/index.html

———————————

Yukarıdaki veriler-anlatımlara  bakıp “  14 Kasım’da  en uzak konumda, 26 Kasım’da ise  en yakın konumda ” ne anlama geliyor ?  “  diyebilirsiniz.   Hemen açıklayalım. 

AY, Yerküre etrafındaki yörüngesini  bir  yılda yaklaşık 13.4 kez dolanır.  Yani, bir yılda  13 kez tam dolanır,  14. turu atarken yıl biter.  

İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler  birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner,bunun yanısıra  yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde kayar, yerdeğiştirir.

 Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir.

 Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre uzaklığı noktalanmıştır.  En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi  yaklaşık 2-3 bin  km  olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.

 Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir.  İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz   uzaklıktaki değişimdir.  Uzaklığı değişince,  görünen büyüklüğü de değişir.  Bunlar da bir düzen içersinde olur.

 Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir.  Düşünün,  onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.

 Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel videoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz.  https://svs.gsfc.nasa.gov/4537

29 Ekim   Cumhuriyet Bayramımız

kutlu olsun…

***********************************************

Sürekli yaz saati uygulaması kalkıyor..

demiştik…..  KALKMIYOR….

Geçen sene alınmış  karar üzerine  yaz saati uygulaması konusunda  yepyeni  bir karar ile devam kararı alındı.

Bu karar uyarınca, geçen seneki karar yürürlükten kalkıyor ve  ileri saat uygulamasına devam….

***********************************************

23/10/2017 TARİHLİ VE 2017/10921 SAYILI KARARNAMENİN EKİ KARAR

Madde 1- (1) Gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla;
a)    7/9/2016 tarihli ve 2016/9154 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca bütün yurtta saatlerin bir saat ileri alınması suretiyle başlatılan yaz saati uygulamasının devam ettirilmesi
b)    28 Ekim 2018 Pazar günü saat 04.00’ten itibaren bütün yurtta saatlerin bir saat geri alınması kararlaştırılmıştır.

Bu durumda,  başka bir değişiklik yapılmadıysa,  bu yazıda  yer alan  28-29-30-31 Ekim günleri  için verilen saatlerden birer saat çıkartmalısınız  ki kolunuzdaki saatler ile ters düşmesin…..   BUNA DA GEREK KALMADI….  

***********************************************

DÜNYA  UZAY  HAFTASI      (04  – 10  Ekim )

1999’da   Birleşmiş  Milletler  tarafından kabul edilen   Dünya Uzay Haftası   :

4 Ekim 1957 :  SSCB  tarafından  ilk yapay uydu  SPUTNIK 1‘in uzaya fırlatılış tarihi  10 Ekim 1967  :   “Ay ve Gök Cisimleri Dahil Uzayın Keşfi ve Kullanımı için Devletlerin Faaliyetlerini Düzenleyen İlkeler Antlaşması ”  ( Uzay Antlaşması )‘nın yürürlüğe girmesi.

Bu iki önemli   tarih başlangıç ve bitiş tarihi olarak seçilmiştir.

Birçok  okul, topluluk, kurum  bu hafta içinde  gökbilim ve uzay konulu  farkındalık yaratacak etkinlikler düzenlemektedir.

EKİM  AYINDA  GÜNEŞ :

GÜNEŞ’imiz EKİM  ayı süresince BAŞAK  takımyıldızı sınırları içersinde görülecektir. Ekim ayının son günü  TERAZİ  takımyıldızı sınırlarını geçecektir.

GÜNEŞ’in doğma ve batma konumu bu ay içersinde değişimini sürdürecektir. Bu ayın ilk günlerinde  Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı  noktalarından güneye doğru 05 derece iken ayın son gününde  ise   Güneye doğru 18 derece uzaktaki  bir konumdan    doğup batacaktır.   Bu açı  Aralık ayının 21’ine  kadar her geçen gün artacaktır.

Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir.  Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır.  Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre  daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.

Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında  güneye doğru  yerdeğiştirmesini sürdürecektir.  EKİM ayı süresince  Ankara’da 12:38  ile  12:32 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak,  Ankara’nın  doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç geçecektir.   ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 EKİM günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:38  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:01  de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında  ufuktan yüksekliği EKİM ayı süresince  ayın ilk günlerinde 47 derece iken son günlerinde 36 dereceye kadar azalacaktır.

Ekim ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da   azalmasını  sürdürecektir.  Ayın ilk günü yaklaşık olarak 11 sa  46 dk olan gündüz süresi  ayın son gününde  10 sa 31 da  olacaktir.  Gündüz Süresi   hergeçen gün kısalmasını sürdürüyor.  Hepimizin bildiği gibi gündüz süresinin kısalması  21 Aralık gününe kadar devam edecektir.

 ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri  farkı  yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki  küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde yaklaşık aynı uzunlukta olur.)

Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR  kentleri için AĞUSTOS  ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili zamanlar ;  öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.

———————————————————————————————————————–

AY 

 AY,  Ekim  ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi noktasından iki kez

geçecektir ;

06  EKIM  :   AY,   Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   366 392 km

17  EKIM  :   AY,   Enöte ( YER’e en uzak )   konumunda  :   404 227 km

31  EKIM  :  AY,   Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda  :   370 204 km

 Biraz ek BİLGİ :

Şimdi yukarıdaki verilere bakıp “  06 Ekim’ta en yakın konumda, 17 Ekim’taki en uzak konmda ” ne anlama geliyor ?  “  diyebilirsiniz.   Hemen belirteyim.  AY, Yerküre etrafındaki yörüngesini  bir  yılda 13.4 kez dolanır.  Yani, bir yılda  13 kez tam dolanır,  14. turu atarken yıl biter.

İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler  birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner , bunun yanısıra  yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde kayar, yer değiştirirler.

Her bir yörüngenin ya da her turun   YER’e  en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir.

Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre uzaklığı noktalanmıştır.  En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi  yaklaşık 2-3 bin  km  olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.

Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir.  İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz   uzaklıktaki değişimdir.  Uzaklığı değişince,  görünen büyüklüğü de değişir.  Bunlar da bir düzen içersinde olur.

Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir.  Düşünün,  onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.

Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel vdeoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz.  https://svs.gsfc.nasa.gov/4537

 ————————————————————————

AY’ın   EVRELERİ :

Sondördün :  02  Ekim        Yeniay  :   09   Ekim

İlkdördün    :  16  Ekim     Dolunay  :  24  Ekim            

Sondördün  :  31  Ekim     

AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece   doğuya doğru uzaklaşır ve bunun sonucu olarak aynı  gözlem yerinde hergün birönceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

Bilgi Notu :

Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY;  Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

Gezegenlerin  Güneş Sistemi  içindeki konumları, uzaklıkları, görünümleri  gibi bir çok özelliği, tarih değiştirerek görebileceğiniz bazı web sayfalarının adresleri  aşağıda.  İstediğiniz tarihteki konumlarını, Dünyamıza  ya da Güneş’e uzaklıklarını görebileceğiniz birkaç örnek.  Buna benzer örnekleri  sizler  de  internette bulabilirsiniz.

http://www.astronoo.com/en/articles/positions-of-the-planets.html

https://in-the-sky.org/solarsystem.php

https://www.timeanddate.com/astronomy/planets/distance

Başka bilgiler de istiyorsanız ;

http://www.astrookul.com

http://www.astronomidiyari.com

https://www.nasa.gov/audience/foreducators/index.html

MERKÜR ; Ekim  ayının ilk günlerinde  Güneş’in yaklaşık 5 derece doğusunda ve  BAŞAK  takımyıldızı sınırları içinde görülecek olan haberci gezegen ,  her geçen gün açısal olarak Güneş’ten uzaklaşacak ve  15 Ekim  günü TERAZİ  takımyıldızına geçecektir. Ayın son günü ise  AKREP takımyıldızı sınırından geçecektir.  Ay içinde  ilerleyen günlerde  açısal olarak Güneş’ten biraz daha uzaklaşacak, ayın son günü ise Güneş’in doğu tarafında ve 20 derece açısal uzaklıkta  bulunacaktır. Güneş’e olan açısal uzaklığının 20 derece olmasına karşın  ufuk düzlemine-ufkumuza açısal uzaklığı 6 derece olacak ve bu nedenle de   sadece ayın son günlerinde Güneş battıktan hemen sonra, uygun gözlemkoşullarında Batı ufkumuzda  çok kısa bir süre zorlukla gözlenebilecektir.

VENÜS :   Ekim  ayı süresince de   BAŞAK  takımyıldızında bulunacaktır.  Eylül ayının son günü TERAZİ takımyıldızı sınırında iken  ileri hareketi çok yavaşlamış ve   batıya doğru olan “geri hareket” yolculuğuna başlamıştı.  Ayın ilk günü Güneş’e olan açısal uzaklığı doğu tarafında 31 derece  iken  her  geçen gün azalacak, ayın son günülerinde  Güneş’e açısal olarak iyice yaklaşacaktır.  Ekim ayının ilk günlerinde  Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkumuzda  “Akşam Yıldızı”  özelliğinde,  -4.5 kadir parlaklığında ancak ufka yakın olması nedeniyle de kısa süre gözlenebilecektir. İlerleyen günlerde ise gözlemi zorlaşacak, gözlenemeyecektir.

MARS :   Ekimayı süresince Güneş’in Doğu  tarafında  bulunacak olan “Kızıl Gezegen”   OĞLAK takımyıldızı sınırları içinde bulunacak ve Doğu yönündeki “İleri Hareket”’ini sürdürecektir. Güneş battığında,  Güney-Doğu ufkumuzda kızıl rengi ve  yaklaşık   -1 kadir parlaklığı ile  görülecek, Gece yarısını  geçince de  batacaktır.   Her geçen gün Güneş battığında biraz daha yüksekte, Meridyenimize daha yakın bir konumda görünecek ve daha erken batacaktır.

JÜPİTER :  Bu ay içersinde de Güneş’in doğusunda bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 41 derece uzaklıkta iken, TERAZİ takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru daha hızlı yerdeğiştirmesi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak  yaklaşık  19 derece  uzakta olacaktır. Ayın ilk günlerinde Güneş batarken Güney-Batı ufkumuzda ve  -2.0 kadir parlaklığı ile hemen göze çarpacaktır ve 1 saatten biraz fazla  süre gözlenebilecektir.  Ay sonuna doğru Güneş battığında Güney-Batı ufkumuz, ufka biraz daha yakın konumda görünecek ve her geçen gün daha erken batacaktır.. Parlak GALİLEO Uyduları ile güzel bir gözlem hedefi olmayı bu ay da sürdürecektir.

SATÜRN :  Ekim   ayı   içinde  de   YAY  takımyıldızındaki  konumu fazla değişmeyecek olan  ve  “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü dev gaz gezegen,  ayın ilk günlerinde Güneş’in Doğu tarafında ve 83 derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, Güneş battığında Güney yönümüzde, öğlen çemberimizi  biraz geçmiş bir konumda görünecektir. İlerleyen günlerde  Güneş battığında Öğlen Çemberimizden Batı yönüne doğru biraz daha uzak bir konumda görülecektir. Ayın ilk günlerinde yaklaşık 4 saat gözlenebilecek olan gezegen  ilerleyen günlerde daha erken batmış olacaktır. Ayın son günlerinde Güneş’e olan  açısal uzaklığı  55 derece ye kadar azalacaktır.

Bu ay içinde de  gökyüzü gözlemcileri, amatörler için şölen devam edecek.  Hemen hergün, Güneş battıktan hemen sonra,   gecenin ilk yarısında gökyüzünde şenlik olacak. Merkür ve Venüs hariç çıplak gözle gözlenebilen diğergezegenlerin hepsi aynı anda gökyüzünde olacak bu saatlerde. Jüpiter, Satürn ve Mars,  batıdan başlayıp doğuya doğru sıra ile gözlenebilecek.  Her geçen günde gözlem süreleridaha kısa olacaktır. Şölenin son demleri… Satürn gezegeni ile aynı bölgede görülen Samanyolu Gökadamızın merkezi doğrultusunda yeralan çok sayıdaki derin uzay cismi  ile  AKREP ve YAY takımyıldızları  akşamın ilk saatlerinde  sahnede olacaklar.

Yukarıdaki  şekilde 13 Ekim’de  Güneş batmak üzere iken antik dönemlerden bu yana gözlenen 7 gezgin (Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn )  aynı nda gökyüzünde görünüyorlar. Bu görünümde aslında bir çok bilgi de bir arada yeralmaktadır. Gezegenler  ve Ay,  Güneş’in gökyüzünde bir yıl süresince izlediği yol  olan TUTULUM ( aynı zamanda Yerküre’nin yörünge düzleminde..)  çemberinin üzerinde belirgin bir şekilde  görülebiliyor… Bu çemberin biraz altında veya biraz üstünde bulunabiliyorlar. İşte bu tutulum üzerine yapıştırılmış gibi duran  bir band şeklindeki bölgenin adı da   ZODYAK KUŞAĞI.’dır.

GÖKTAŞI YAĞMURLARI :

Ekim ayı içersinde  iki ayrı göktaşı yağmuru gerçekleşiyor.   Göktaşı Yağmurlarında bilinmesi gereken bir durum sözkonusudur.; belirtilen tarihler, gözlenmesi olası göktaşı sayısının en fazla-maksimum olduğu günlerdir. Bu tarihlerden yaklaşık 1-2 hafta önce ve sonra da göktaşı kaymaları gözlenir. Ancak sayıları az olur ve  verilen tarihler yaklaştıkça sayılar artar, en fazla sayı verilen tarihlerde olur.

DRACONIDS (EJDERHA)   –  GIACOBINIDS   GÖKTAŞI  YAĞMURU  

7-8  Ekim  günlerinde maksimum sayıya ulaşması  beklenen  DRACONIDS – EJDERHA  Göktaşı Yağmuru,  dünyamızın   21P Giacobini-Zinner  kuyrukluyıldızının kalıntılarının bulunduğu  yörüngesinden geçerken gerçekleşecek.

Ejderha takımyıldızının, ejderhanın başının bulunduğu bölgeye doğru bakılması yeterli olacaktır.  Ancak  gece yarısında ufka yakın olması da olumsuz bir etkendir.  Akşamın ilk saterinden itibaren gözlenebilir. Sayıca az olmasına karşın, Yeniay evresine yaklaşan  AY ışığının etkisinin olmaması nedeniyle gözlemi biraz daha rahat olacak.

Michel Giacobini (Fr.)  tarafından  Aralık  1900 de keşfedilen kuyrukluyıldızı 1913  yılında da Ernst Zinner( Alman) tarafından gözlenmiş.     Kuyruklu yıldız bu günlerde Güneş’e ve Dünyamızı   ziyaret ediyor.  Geçtiğimiz  aylarda Güneş’e ve Dünyamıza en yakın konumundan geçti.  Güneş’e  en yakın konumu : Günberi uzaklığı :  1.013   AB (Astronomik Birim ),   Yer’e en yakın konumu : Enberi uzaklığı  : 0,39 AB  oldu.  Yandaki fotoğraf  usta astrofotoğrafçı Uğur İKİZLER  arkadaşımız tarafından  Yer’e en yakın olduğu tarihte (11 Eylül)  çekilmiştir.

Ekim  ayı içinde uzaklaşmasını sürdürecektir. Bu sırada yörüngedeki hızı  37,711 km/s  den 34,224  km/s  azalacaktır.  Yer’e uzaklığı ise  0,459 AB  den   0,66 AB  ye kadar artacak, parlaklığı her geçen gün daha da azalacaktır.

Yörünge düzlemi Tutulum ile  32 derecelik açı yapan kuyrukluyıldızın yörünge dönemi  6,54 yıl  ( 2417 gün) dür. Gökyüzünde görünen Güneş’e olan açısal uzaklığıda bu ay içinde  84 dereceden  97 dereceye kadar artacaktır.  Aşağıdaki  şekilde  Giacobini-Zinner kuyruklu  yıldızının  01 Ekim  –  31 Ekim arası gökyüzündeki konum değişimi görülmektedir.

ORIONIDS ( AVCI )  GÖKTAŞI YAĞMURU

Ekim  20-21  günlerinde ORİONİDS – AVCI  Göktaşı Yağmuru  meydana gelecek. Saatte en fazla 20 civarında göktaşı kayması gözlenebilecek.  Ancak,  İlkdördün-Dolunay arasındaki Ay’ın etkisi oldukça fazla  olacak.  Gece yarısından sonra ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir ortamda  özellikle Ay battıktan sonra  belki çok parlak göktaşları gözlenebilecek.  Güney-Doğu yönünde Avcı takımyıldızına doğru akmak yeterli. 

Avcı Göktaşı Yağmuru,  Dünya’mız her yıl bu tarihlerde,  75 yıl yörünge dönemi olan  Halley kuyruklu yıldızının 1985-1986  geçişi sırasında yörüngesinde bıraktığı tozlar içinden geçerken oluşmaktadır.

AY , bu ay içinde,  gökyüzünde kimlerle, nerelerde dolaşacak ?

Gün Gün Gökolayları :

29 Ekim    CUMHURİYET’imiz  95  YAŞINDA

AY ;

02 Ekim  Sondördün evresinde

06 Ekim   Regulus ( alfa Aslan)  ile yakın görünümde

06 Ekim  Enberi (YER’e en yakın ) konumunda (366 392 km )

09 Ekim  Yeniay evresinde

10 Ekim   MERKÜR ile yakın görünümde

11 Ekim   JÜPİTER  ile çok yakın görünümde

14 Ekim   SATÜRN ile yakın görünümde

16Ekim   İlkdördün evresinde

17 Ekim    Enöte ( YER’e  en uzak )  konumunda ( 404 227 km)

18 Ekim   MARS ile yakın görünümde

24 Ekim   Dolunay  evresinde

27-28-29 Ekim   JUPİTER – MERKÜR çok yakın görünümde.

28 Ekim   Aldebaran ( alfa Boğa )  ile yakın görünümde

31 Ekim    Sondördün evresinde

31 Ekim   Enberi (YER’e en yakın ) konumunda (370 204 km )

07/08 Ekim   DRACONİDS – EJDERHA Göktaşı Yağmuru

21-22 Ekim   ORIONIDS – AVCI Göktaşı Yağmuru

Gökyüzünüz açık olsun, iyi gözlemler…