Bu yıl ortaöğretim kurumlarında okutulacak olan yeni Astronomi ve Uzay Bilimleri Ders kitabı onaylandı. Kitabın editörlüğünü AstroBilgi üyelerinden Prof. Dr. Serdar Evren üstlendi. Kitap, AstroBilgi üyelerinden uzman fizik öğretmeni Tahsin Demirciler‘in de olduğu üç kişilik …
Astronomi ve Astrofizik Bilim Olimpiyatları çerçevesinde yeni bir projeye başlıyoruz. Özellikle lise öğrencilerinin katılımının hedeflendiği projeyle olimpiyat sürecinde yer almak isteyenlere temel astronomi dersleri verilecektir. Dersler, öğrencilerin okullarında yazılı sınavların olmadığı haftalarda yapılacaktır. Sınav haftaları …
Değerli hocamız Prof. Dr. Dursun Koçer hocamız, Sunay Akın’ın davetlisi olarak “Mahya Işıkları” programındaydı. Astronominin öneminden ötegezegenlere, Takiyuddin’den James Webb Teleskopuna, ışık kirliliğine kadar önemli konulara değinildi. İyi seyirler.
Uluslararası Astronomi Birliği Astronomi Eğitimi Ofisi (IAU OAE) destekli ilk Astronomi Eğitimi Çalıştayı: 8-9 Ekim 2022 hafta sonu İstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü’nde gerçekleşecek olan çalıştayımız ilköğretimde ilkokul ve ortaokul seviyesi öğretmenleri ve bu seviye …
Uluslararası Astronomi Birliği Astronomi Eğitimi Ofisi (IAU OAE) destekli ilk Astronomi Eğitimi Çalıştayı:
8-9 Ekim 2022 hafta sonu İstanbul Kültür Üniversitesi Ataköy Kampüsü’nde gerçekleşecek olan çalıştayımız ilköğretimde ilkokul ve ortaokul seviyesi öğretmenleri ve bu seviye öğrencilerle çalışan eğitimcileri hedef almaktadır. Eğitimcilerin müfredattaki Astronomi konularını öğrencilerine daha iyi aktarabilmeleri ve kendilerini geliştirmeleri için temel astronomi bilgilerinin uygulamalı olarak aktarılmasını amaçlıyoruz.
İKÜ Fizik Bölümü tarafından düzenlenmekte olan etkinliğimiz Türk Astronomi Derneği (TAD), AstroBilgi ekibi ile yurt içi ve yurt dışından konusunda uzman değerli araştırmacılar tarafından akademik olarak desteklenmektedir. İKÜ Fizik Bölümü öğretim üyelerinin de parçası olduğu AstroBilgi ekibi 2006’dan bu yana 65’den fazla yüz yüze ve 100’ü aşkın online benzer etkinlik düzenlemiştir. Etkinlik Uluslararası Astronomi birliği (IAU) tarafından onaylanmış ve IAU Office of Astronomi for Education biriminin Teacher Training Pilot Program 2022 çağrısı kapsamında desteklenmektedir. Bu uluslararası destek kapsamında İstanbul dışından katılacak 15 kadar 6. veya 7. Sınıf Fen Bilgisi öğretmenine yol, konaklama ve öğle yemeği desteği verilebilecektir.
Başvurular astrobilgi.org sitesi üzerinden online alınacak olup eğitim yüz yüze olacaktır. Başvuru formunu doldurarak kayıt yaptırmış olacaksınız. Çalıştaya gelmek için formu doldurmanız yeterlidir.
Destek için başvurular 29 Eylul 2022’de sona erecek olup genel başvurular 3 Ekim 2022’ye kadar devam edecektir. Çalıştay öncesinde 4 Ekim 2022 tarihinde detaylar ile ilgili bilgilendirme e-posta ile yapılacaktır.
Stefano Sandrelli, (Manager, IAU OAE Center Italy)
Stefania Varano, (IAU OAE Center Italy)
Prof. Dr. Dursun Koçer (İstanbul Kültür Üniversitesi)
Prof. Dr. Zeynel Tunca (Ege Üniversitesi, Emekli)
Prof. Dr. Serdar Evren (Ege Üniversitesi)
Doç. Dr. Emre Işık (Türk Alman Üniversitesi)
Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül F. Yelkenci (İstanbul Kültür Üniversitesi)
Dr. Öğr. Üyesi Sinan Aliş (İstanbul Üniversitesi)
Dr. Fuat Korhan Yelkenci (İstanbul Üniversitesi)
Seda Işık (İstanbul Teknik Üniversitesi)
Tahsin Demirciler (Denizli Nalan Kaynak Anadolu Lisesi Gözlemevi)
Mert Koçer (Kuşadası Atatürk Ortaokulu)
Ümit Fuat Özyar (Aksaray BİLSEM Gözlemevi)
Yerel Düzenleme Kurulu:
Prof. Dr. Dursun Koçer (İstanbul Kültür Üniversitesi)
Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül F. Yelkenci (İstanbul Kültür Üniversitesi)
Dr. Fuat Korhan Yelkenci (İstanbul Üniversitesi)
Ceren Can (Kültür Koleji Fen Lisesi)
Özcan Güneş (Kültür 2000 Koleji)
This Workshop is supported by International Astronomical Union (IAU) Office of Astronomy for Education (OAE) under Teacher Training Pilot Program 2022 call.
AstroBilgi ekibimizden amatör gökbilimci ve astrofotoğrafçı Uğur İkizler Youtube platformu Laftansa’nın konuğu oldu.
Söyleşi iki kısımdan oluşuyor. İlk bölümde Uğur İkizler, kendisinin uzaya merakının nasıl başladığını, ilk teleskopunu yapma hikayesini ve aynalı bir teleskop aynasının nasıl yapılacağını anlatıyor.
İkinci kısımda ise gökcisimlerinin fotoğraflarının nasıl çekildiğini, buradaki ayrıntıları ve bilgisayar başındaki işlemlere değiniyor.
Görsellerdeki boyutların ve uzaklıkların ölçekli olmadığını belirterek yeni tanım ve bilgilerle devam edelim..
GÖKYÜZÜNDE GÜNEŞ
Bu yazı dizisinin ilk yazısında ( Ilımdan Ilıma Gökyüzü I ) Güneş’in yaz aylarında hareketleri ayrıntılı olarak verilmişti.
Yukarıdaki Görsel’de verildiği gibi Güneş’in gökyüzünde hangi tarihlerde hangi takımyıldızlarda olacağı, her ayın ilk günü gökyüzünde nerede olacağının yanı sıra doğma batma saatleri ve gün uzunlukları grafik ve çizelgeler halinde verilmişti. Bu bilgilere oradan ulaşabilirsiniz.
Güneş’in gökyüzündeki görünür hareketi sırasında Tutulum üzerinde dolaştığını, Tutulum düzlemi ile Gök Eşlek düzlemi arasında (YER’in dönme ekseni ile Tutulum düzleminin normali-ekseni arasında ) 23.5 derecelik açı olduğunu, bunun sonucunda Güneş’in Gök Eşleğine olan açısal uzaklığının (DİKAÇIKLIĞI) sürekli değiştiğini artık biliyorsunuz.
ILIM ( Equinox ) Zamanları ( 2022 ) :
İlkbahar ILIMI : 20 Mart 17sa 33dk Güneş , Tutulum ile Gök Eşleğinin kesim noktalarından birisi olan İlkbahar noktasında δ (Dikaçıklık) = 0 derece
Sonbahar ILIMI : 23 Eylül 03sa 04dk Güneş, Tutulum ile Gök Eşleğinin kesim noktalarından birisi olan Sonbahar noktasında δ (Dikaçıklık) = 0 derece
GÜNDÖNÜMÜ ( Solstice ) Zamanları ( 2022 ) :
YAZ Gündönümü :
21 Haziran 11sa 14dk Gök Eşleğinin kuzeyinde eşleğe en uzakδ (Dikaçıklık) = + 23.5 derece
KIŞ Gündönümü :
21 Aralık 23sa 48dk Gök Eşleğinin güneyinde eşleğe en uzak δ (Dikaçıklık) = – 23.5 derece
Güneş’in dik açıklık değeri bir gözlem yerinde doğma ve batma noktalarının yerini, doğma ve batma zamanlarını ve gün süresini belirler.
Güneş’imizin Dik açıklığı = 0 derece ise, yani ILIM günlerinde gökyüzünde gün boyu Günlük Görünür Hareketini Gök Eşleği üzerinde yapar.
Tam bu gün, Dünya’da Yer Eşleği (Ekvator) üzerindeki noktalara Güneş Işınları DİK olarak düşer.
TAM DOĞU noktasından doğar, TAM BATI noktasından batar. Gündüz süresi 12 saat olur (Kırılma ve hesaplama yöntemi nedeniyle tam 12 saat olmaz ).
Gece-Gündüz Eşitliği veya GÜN–TÜN Eşitliği adı verilir.
Diğer günlerde ;
Dik açıklık değeri pozitif ( + ) ise, yani Güneş Gök Eşleğinin kuzeyinde ise, Kuzey Yarıküredeki gözlem yerleri için Gündüz süresi 12 saatten büyük olur. ( Güney yarıküredekiler için tersi, yani 12 saatten kısa olur.) ( İlkbahar Ilımından Sonbahar Ilımına kadar..)
Dik açıklık değeri negatif ( – ) ise, yani Güneş Gök Eşleğinin güneyinde ise, Kuzey Yarıküredeki gözlem yerleri için Gündüz süresi 12 saatten küçük olur. ( Güney yarıküredekiler için tersi, yani 12 saatten uzun olur.) (Sonbahar Ilımından İlkbahar Ilımına kadar )
GÜNDÜZ SÜRESİ Hesaplamak için basit bir excel işlem dosyası : gündüz süresi hesabı
Gözlem yapılan ya da incelenen tarihte Güneş’imizin dik açıklığı kaç derece ise, Dünya üzerinde sadece enlemi Güneş’in dik açıklığına eşit olan yerlere o gün DİK düşer. ( Bu durumda bazı ders kitaplarında da yazılı olduğu gibi, ” Yaz aylarında Güneş ışınları Kuzey yarı küreye dik düşer ” şeklinde veya benzeri ifadeler yanlıştır.)
YAZ aylarında Biricik Uydumuz : AY
AY, YER etrafındaki yörüngesinde dolanırken, 2022 yılı içinde, YAZ aylarında 29 Haziran günü YER’e en uzak, 13 Temmuz günü Yer’e en yakın konumda olacaktır. Art arda oluşacak bu konumlar arasındaki uzaklıklar farkı ise çizelgeden görüleceği gibi 49,357 km dir.
En yakın olduğu konumda 13 Temmuz günü gökyüzünde görünen çapı en büyük, en uzak olduğu 29 Haziran günü görünen çapı en küçük olacaktır.
Yaz aylarında AY’ın enberi uzaklığı 2022 yılı içindeki en küçük değerlerde, enöte uzaklıkları ise en büyük değerlerde olacak. Ayrıca AY, tam bu konumlarda iken, enberi noktasında iken DOLUNAY, enöte noktasında iken YENİAY evreleri gerçekleşecek.
Bunun anlamı, bu yaz süresince AY Dolunay evresinde en büyük görünür çapta olacak ( SÜPER AY : en büyük görünecek), Yeniay evresinde ise en küçük görünür çap, yani, en küçük görünümlü MİKRO AY durumları oluşacak.
2022 Yaz aylarında AY’ın EVRELERİ :
Önceki bilgilerimizi tazelersek, AY’ın evreleri ile gözlenebilirliğini birlikte irdeleyebiliriz.
YENİAY evresinde : Güneş ile aynı hizada, birlikte doğar ve birlikte batar, görünmez, gözlenemez. Güneş Tutulmaları, koşullar uygun ise bu evrede olur.
İLKDÖRDÜN evresinde : AY, Güneş’in 90 derece doğusundadır. ( Uzanım U=90 derece Doğu ) Öğlen zamanı doğar, Güneş battığında Güney yönünde en yüksek konumunda olur. Yaklaşık 6 saat gece yarısı batıncaya kadar gözlenir.
DOLUNAY evresinde : Güneş Dünya’nın bir tarafında, AY diğer tarafında demektir. Aralarındaki açı yaklaşık 180 derecedir. Güneş batarken AY doğar, bütün gece gökyüzünde olur, sabah Güneş doğarken AY batar. AY Tutulmaları, koşullar uygun ise bu evrede gerçekleşir.
SONDÖRDÜN evresinde : AY, Güneş’in 90 derece batısındadır. Gece yarısı doğar, sabaha kadar gözlenebilir, sabah Güneş doğarken Güney yönünde en yüksek konumunda olur. Öğle zamanı batar.
YENİAY evresinin birkaç gün öncesi ve sonrasında HİLAL evreleri oluşur. HİLAL ve YENİAY evreleri AY gözlemleri için en uygun, en keyifli gözlem zamanlarıdır.
YAZ ayları süresince AY, YER etrafında dört turdan fazla dolanmış olacaktır. Bu dolanmalar sırasında, çoğu zaman gezegenler ve parlak yıldızlar ile açısal olarak yakın görünümde olacaktır.
GEZEGENLER
Yandaki grafikte, Güneş sisteminin Karasal (Kayasal) ya da YER Benzeri gezegenleri olan Merkür, Venüs ve Mars’ın YER’e uzaklıklarının YAZ boyunca değişimleri görülmektedir. Yaz boyunca VENÜS bizden uzaklaşırken, MARS, YER’e doğru yaklaşacaktır.
Güneş’e en yakın yörüngede dolanan MERKÜR ise, yaz boyunca hızla yaklaşıp uzaklaşacaktır. Önceki bilgilerimizi tazeleyelim. MERKÜR ve VENÜS ;
Doğuya doğru İleri Hareketleri sırasında ÜSTKAVUŞUM konumunda iken YER’e en uzak durumdadır.
Geri Hareket süresinin ortalarında, YER’e en yakın ve ALTKAVUŞUM konumundadırlar.
Yukarıdaki grafik incelendiğinde ( “Grafik Okuma” yapalım..) Temmuz ayı ortasında MERKÜR YER’e en uzak olacaktır. Bu tarihte (16 Temmuz günü ) ÜSTKAVUŞUM( Yer – Güneş – Merkür dizilişi ) konumunda demektir. Benzer şekilde YER’e en yakın olduğu Eylül ayı ikinci yarısında da ( 23 Eylül günü ) ALTKAVUŞUM ( Yer – Merkür – Güneş dizilişi ) konumunda olacak demektir.
” Grafik Okuma ” işlemine aşağıdaki grafiklerle devam edelim.
Aşağıda-soldaki grafik bize ne anlatıyor ? Kuzey yarımküredeki gözlem yerleri için, (bizler için) gökcisimlerinin dik açıklıklarının büyük olması ; gökyüzünde Gök Eşleğinden kuzeye doğru, daha yüksekte, daha uzun süre ufkunuzun üstünde gözlenebilmesi demektir. Güneş’in Tutulum üzerinde hareket ettiğini de biliyoruz. İrdeleme size kaldı artık….
( Gök Eşleğinin gökyüzündeki konumunun gözlem yapılan yer için değişmez olduğunu biliyorsunuz, nasıl belirleyebileceğinizi daha önce ki yazılarda bulabilirsiniz.)
Yaz aylarında gezegenlerin parlaklıklarındaki değişimlerin anlamları ne? MERKÜR Temmuz ayı ortasında en parlak, Eylül ayı ikinci yarısında en sönük görünüyor. En uzak olduğu konumda en parlak, en yakın olduğu konumda ise en sönük görünmesinin nedeni ?
MERKÜR yörüngesinde dolanırken Güneş’e bakan yarısı aydınlık-parlak olur. Yandaki grafikten görünen, aydınlık kısmın tamamını, en uzak olduğu ÜSTKAVUŞUM konumda görüyoruz. Yani en parlak olduğu konum.
Yörüngedeki kırmızı boyalı yol İÇ gezegenler için yaklaşık Geri Hareket bölgesidir.
Şimdi, bu grafiklerin hepsini inceleyerek ( “okuyarak” ) yukarıdaki açıklamaları daha iyi yorumlayabilirsiniz.
Size bir soru : Merkür’ün Yörüngesini dolanma süresi 88 gündür. Buna göre üstkavuşum konumundan altkavuşum konumuna kadar geçen süre kaç gün olmalıdır ? Kolay gelsin 🙂
Yukarıdaki görsel bu konuda yardımcı olacaktır. 4 karasal gezegenin Yaz aylarında yörüngelerinde aldıkları yollar görülmekte. Merkezde Güneş var. YER için tarihler gösterilmiş, diğerleri için de aynı. İstediğiniz tarihte videoyu durdurduğunuzda diğer gezegenlerin nerede olduğunu, birbirlerine göre durumlarını görebilirsiniz.
Gezegenlerin yaz aylarında , Güneş’e olan açısal uzaklıklarını ( Uzanım ), bu uzaklıkların en büyük olduğu zamanları, yörüngedeki konumlarını, gezegenler için geri hareket başlangıç bitiş tarihlerini aşağıdaki çizelgede bulacaksınız. Şimdi de “Çizelge Okuma” yapalım.
Yukarıdaki MERKÜR yörüngesi görseli ile aşağıdaki çizelgeyi birlikte değerlendirelim.
Üstkavuşum konumudan Altkavuşum konumuna kadar gezegen Güneş’in Doğu tarafında, uzanımlar Doğu uzanım olur. Altkavuşumdan Üstkavuşuma kadar Güneş’in Batı tarafında yer alır. Batı Uzanımlıdır.
Doğu uzanımlı ise Güneş Battıktan sonra Batı ufkunda, kısa süre ufka yakın gözlenebilir. Batı uzanımlı ise Güneş doğmadan az önce, Doğu ufkunda, kısa süre ufka yakın gözlenebilir.
MARS ve VENÜS yaz aylarında doğu yönünde ileri hareketlerini yapacaklar. Güneş’e göre gökyüzündeki açısal hızlarına bağlı olarak, daha hızlı olan VENÜS Güneş’e doğru açısal olarak yaklaşacaktır. Daha yavaş olan MARS için, Güneş daha hızlı giderek arayı açacak ve MARS’ın uzanımı Batı yönde artacaktır.
JÜPİTER ve SATÜRN ise doğuya doğru açısal olarak zaten yavaş yer değiştiriyorlar. Bunun üzerine bir de Geri Hareketleri başlayınca bu kez batıya doğru ağır ağır yer değiştirecekler.
Şimdi bütün bu anlatılanları Güneş ve gezegenlerin gökyüzündeki görünür hareketlerinin gösterildiği aşağıdaki videoyu da “okuyarak” daha iyi anlayalım, pekiştirelim.
Videoyu herhangi bir anda durdurduğunuzda, Güneş’in Tutulum üzerindeki hareketinde bulunduğu nokta yaklaşık olarak tarihi gösterecektir. Güneş ve gezegenlerin o tarihteki konumunu göreceksiniz. Elbette, zaman ve konum duyarlıkları fazla olmayacaktır. Merkür, Venüs ve Mars’ın açısal hız farklılıklarının gökyüzündeki görünümü nasıl değiştirdiğini göreceksiniz. Ortadaki yatay mavi çizgi Gök Eşleğidir. İlk görünüm 1 Haziran’daki görünümü gösterir. ( Videoyu tam ekran yaparak izlemeyi unutmayın.)
Merkür’ün açısal hızı fazla, Bir yıl içinde üç geri hareket gösterebilir. Bunu ayrı bir görsel ile aşağıda göreceksiniz. 2022 yılı içinde Merkür’ün gökyüzündeki konumu, geri hareketleri tarihe göre verilmiş.
Haziran ayının ilk gününden itibaren gökyüzü gözlem için ideal sayılabilir.
YENİAY evresi sonrasındaki AY en güzel gözlenebilir durumda olacak. İlerleyen günlerde gittikçe büyüyen Hilal görünümü, 8 Haziran İLKDÖRDÜN evresine kadar sürecek. Akşamın ilk saatleri AY gözlemi yapılır..
AY gözleminin ardından güneyde öğlen çemberinize gelmiş olan AKREP, YAY takımyıldızları ile aynı bölgede Samanyolu gökadası merkez doğrultusundaki çok sayıda derin uzay cismi arasında gezinti yapılır. Gökyüzünü saran samanyolu çıplak gözle keyifle izlenir.
Gece yarısı ilk doğan SATÜRN biraz yükselince hedefte demektir. Bir süre sonra çok yakın görünümlü MARS ve JÜPİTER tam doğu noktasında görünecekler. Gözlem sırası onlarda. İlerleyen günlerde MARS JÜPİTER’i terk edip uzaklaşacak. Ardından biraz daha kuzeye doğru bir konumdan VENÜS ufuktan kendisini gösterecek. Gözlem sırası şimdi onda.. Son sırada sönük, Güneş’e yakın görünümde MERKÜR sahne alacak. Güneş doğmadan önce kısa süre, ufka yakın bir şekilde gözleyebilirseniz ne mutlu size.
Sabah oldu, az sonra Güneş doğacak. Dolu dolu bir gözlem gecesi oldu. Haftanın günlerine de adını veren, gökyüzünde antik dönemlerde tanrısallaştırılmış olan yedi parlak GEZGİN (Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn ) size bir gece içinde sıra ile kendilerini göstermiş olacak. Gözlem gecesi biterken gökyüzü aşağıdaki görseldeki gibi olacak.
İlk günleri kaçırdım diye üzülmeyin. Yaz boyunca benzer ya da değişik gökyüzü sizleri bekliyor olacak. Örnek mi? Aşağıdaki görsel 23/24 Haziran gecesine ait. Belki daha güzel. AY diğer gökyüzü tanrılarının arasına katılmış, dizilmişler, gösteri yapıyorlar.
Gece boyunca nasıl hareket ettiklerini görmek istiyorsanız, seçtiğiniz cisimden geçen ve Gök Eşleğine paralel çember çizmeniz yeterli. ( Bütün gökcisimlerinin gökyüzünde Günlük Görünür Hareketi sırasında izlediği yol Eşleğe paraleldir. )
İlerleyen günlerde MERKÜR ve VENÜS açısal olarak Güneş’e yaklaşacaklar ve yaz sonuna doğru gözlenmeleri zorlaşacaktır. Diğer parlak gezegenlerin gözlemleri yaz boyunca keyifle sürdürülebilecek.
17 Temmuz ile 24 Ağustos tarihleri arasında görülür. Yağmurun (!) en şiddetli olduğu tarihler 11-14 Ağustos günleri olur. Bu yıl 12/13 Ağustos gecesi maksimum göktaşı sayısına ulaşacak. Bu sayı genelde 50 den fazla olmaktadır. Bu yaz, tam o gece AY, DOLUNAY evresinde olacak. Bunun anlamı, gökyüzünün zemin parlaklığı çok fazla olacak ve bunun sonucu olarak zayıf ışıklı göktaşı izleri görülemeyecek demektir. Kısacası bu yaz KAHRAMAN Göktaşı Yağmuru sönük geçecek anlamına gelir.
Bu göktaşı yağmuru ; Dünyamız, Swift-Tuttle kuyrukluyıldızının Güneş etrafında dolandığı yörüngesi üzerinde bıraktığı toz vb kalıntıları içinden geçerken oluşur.
Yukarıdaki görseldeki gibi, göktaşı izleri sanki aynı merkezden çıkıp dağılıyor gibi oluşur. O merkez bölgede Persei (KAHRAMAN) takımyıldızı olduğundan Ağustos ayındaki bu yağmurun adı da KAHRAMAN Göktaşı Yağmuru olur. ( Uzun süre poz verilerek, farklı zamanlarda oluşmuş göktaşı izleri aynı çerçeveye birlikte kaydedilmiş olur.)
Öneri : STELLARIUM
Stellarium gökyüzü programını-yazılımını bilgisayarınıza, tabletinize veya cep telefonunuza indirin. Kullanımda : Önce bulunduğunuz konumu programa tanımlayın. sonra istediğiniz gibi kurcalayıp öğrenebilirsiniz. Bu konuda, kullanımının anlatıldığı videolar var. AstroBilgi sayfalarında da bulabilirsiniz.
Özellikle, tarih ve saat seçimini yaptığınızda karşınıza o andaki gökyüzü görünümü gelir. Yukarıdaki gökyüzü görsellerinde olduğu gibi.. Gerçek zamanda değişir. İsterseniz hızlandırıp bir gece boyu nasıl değişeceğini birkaç dakikada görebilirsiniz. Büyüterek gökcisimlerinin gerçek görüntülerini görebilir, konum ve fiziksel özelliklerini her an izleyebilirsiniz. Zaman olarak onbinlerce yıl geriye ya da ileriye tarih seçme şansınız var. Gerçekten çok kullanışlı, bilgi dolu ve güncellenen bir yazılım. Öğrenin ve kullanın derim. Gökyüzünü dört duvar arsında öğrenmenin en güzel yollarından birisi.
Yaz aylarında işinize yarayacak, gökyüzünü, gökyüzündeki hareketleri anlamanıza yarayacak bilgilerle dolu bir yazı oldu. Umarım, özellikle Fen Biliimleri öğretmeni olan arkadaşlarımız için kaynak oluşturur.
Sağlıklı, huzur dolu, keyiflibir yaz geçirmeniz dileğiyle ..
Zamanlar : TBZ Türkiye Bölge Zamanı ( = GMT + 3 sa )
Görsellerdeki boyutların ve uzaklıkların ölçekli olmadığını belirterek yeni tanım ve bilgilerle devam edelim..
Önceki yazıda, Güneş ve AY’ın birlikte, “Günlük Görünür Hareketleri” aşağıdaki Görsel 1. ile verilmişti.
Bu videoda, AY’ın evresi seçilerek, gün boyu gökyüzünde nasıl izlenebileceği gösterilmektedir. Gözlemcinin ufkuna göre Doğma-Batma zamanları da yaklaşık olarak belirlenebilmektedir. Benzer değerlendirmeleri yaparak, AY yerine, Güneş’e göre doğu ya da batı uzanım açısını bildiğiniz bir gezegeni yerleştirip nasıl, ne zaman ve nerede gözleyebileceğinizi de belirleyebilirsiniz.
Mayıs ayı içinde gökyüzü size, güzellikler sunuyor olacak.
1 Mayıs : Jüpiter ile Venüs, sabaha karşı Doğu ufkunuzda çok yakın görünümde olacaklar.
5/6 Mayıs gecesi, sabaha karşı, Doğu ufkunuzda görsel şölen var.
Gece yarısından sonra Satürn, Mars, Jüpiter ve Venüs sıra ile dizilmiş olarak yükselecekler. Satürn’ün halkasını, Jüpiter’in lekelerini ve Galileo uydularını, Mars’ın kızıllığını, Venüs’ün ışıltısını ardı ardına izlemek çok keyifli olacaktır.
ETA KOVA ( Eta Aquarids) Göktaşı Yağmuru
Bu dizilişin bulunduğu yönde aynı saatlerde, sayıca maksimumda (saatte 30-40 göktaşı izi ) olacak olan (Eta KOVA) Eta Aquarid göktaşı Yağmuru gerçekleşecek. Bu saatlerde gökyüzünde AY olmayacak, yani gök parlaklığı da az, bunun sonucu olarak göktaşı izleri daha belirgin görülebilecek demektir.
(Eta Aquarid-Eta KOVA Göktaşı yağmuru ; Halley kuyrukluyıldızının Güneş çevresindeki yörüngesinde bıraktığı toz kalıntılarının, bu tarihlerde oradan geçen YER’in atmosferine girmeleri ile oluşur.)
Öyleyse biraz uykunuzdan vazgeçin, gece yarısından sonra bu şöleni izlemeye programlanın. Yapacağınız şey, kent ışıklarından uzaklaşın, güvenli ve karanlık bir yer bulun, ortama uygun giyinin. Teleskoplarınız ya da dürbünleriniz ile gezegenleri ziyaret edersiniz. Göktaşı yağmurunu izlemek için oturun ya da uzanın, doğu-güneydoğu yönünde gökyüzünü izleyin. Sıcak bir içecek, hafif bir müzik ve bunların yanısıra AstroBilgi sohbeti de harika olacaktir.
Bunu festivali kaçırırsanın üzülmeyin, 23-29 Mayıs günleri arasında bu kez Göktaşı yağmuru yerine son Hilal evresindeki AY, bu gezegenlere eşlik edecek. AY‘ın gözlem için en uygun konumda olması güzel bir durum. AY ; 21/22 Mayıs‘ta SATÜRN ile yakın görünümde, 24/25 Mayıs‘ta MARS-JÜPİTER ikilisine eşlik edecek, 26/27 Mayıs‘ta VENÜS ile çok yakın görünümde olacak. 28/29 Mayıs‘ta ise MARS ile JÜPİTER çok yakın görünümde olacak. Bu olayların hepsi de sabaha karşı doğu-güneydoğu ufkunda gerçekleşecek.
16 MAYIS 2022 TAM AY TUTULMASI – KANLI AY ( ! )
16 Mayıs günü sabaha karşı başlayacak olan TAM AY TUTULMASI’nın tamamı ülkemizden gözlenemeyecektir. AY, turulma gününde, Doğu illerimizde yaklaşık 04:50, Batı illerimizde ise yaklaşık 05:55 te, tutulma başladıktan kısa bir süre sonra tamamen batmış olacaktır. Ay tutulmasının her aşamasındaki zamanları Görsel 3.te gösterilmektedir.
Bu bilgilere göre, TAM Ay Tutulması, Batı illerimizde bile, AY batmadan az önce, Tam Gölge içine girerken oluşan, örtülme yüzdesi çok küçük bir Parçalı Tutulma şeklinde kısa süre gözlenebilecektir.
AY’ın gölge konisi içine girmesi (AY yüzeyinin kararmaya başlaması) neden hep Doğu tarafında başlar ? Hiç düşündünüz mü ?
AY, günlük görünür hareketinde gökyüzünde batıya doğru yol alır. Ancak , gölge konisi içine girme olayı yani tutulmanın başlaması, yörüngesi üzerinde doğuya doğru gerçek hareketi sırasında oluşur. Bunun sonucunda tutulma, yani kararma AY yüzeyinin doğu tarafından başlar.
Kanlı AY yakıştırması ise tamamen hayal gücüne dayalı, gerçek olmayan bir durum. TAM tutulma süresi içinde Güneş ışınlarının YER atmosferinden geçerken daha kısa dalgaboylu ışınlar saçılıp soğurulur, yoluna devam edebilen kırmızı ışınlar ise bu kez kırılarak AY yüzeyine kadar ulaşır. Bu durumda Tam tutulma sırasında AY kızıl renkte görülür. Bu bilimsel bilgi ortada iken kim, neden böyle bir yakıştırma yapmış anlaşılmaz bir şey.
AY’ın EVRELERİ
9 Mayıs İLKDÖRDÜN – 16 Mayıs DOLUNAY – 22 Mayıs SONDÖRDÜN – 30 Mayıs YENİAY
16 Mayıs‘ta Dolunay evresinde, bir TAM AY Tutulması gerçekleşecek.
AY’ın Uzaklığı :
En uzak (Enöte) : 5 Mayıs (405 286 km) – En Yakın (Enberi) 17 Mayıs (360 297 km)
Yörüngede AY :
01 Mayıs Çıkış Düğüm Noktasında (Tutulum üzerinde, AY’ın yörüngesinde, Tutulum’un güneyinden kuzeyine geçtiği nokta)
16 Mayıs İniş Düğüm Noktasında (Tutulum üzerinde, Tutulum’un kuzeyinden güneyine geçtiği nokta) Bu noktada iken AY, YER ve GÜNEŞ bir hizada oldukları için TAM AY TUTULMASI gerçekleşecek. YER’e uzaklığı, Enberi noktasına yakın olduğu için, AY’ın görünür çapı da büyük olacak yani biraz daha büyük görünecek.
29 Mayıs Çıkış Düğüm Noktasında (Tutulum üzerinde, Tutulum’un güneyinden kuzeyine geçtiği nokta)
Yörünge hareketi sırasında Gök Eşleğine olan açısal uzaklığı da ( DİKAÇIKLIĞI ) sürekli değişir. Bu açısal uzaklığa DİKAÇIKLIK denildiğini önceki yazılardan öğrenmiştik.
5 Mayıs : AY, Gök Eşleği’nin kuzeyinde en uzak ( + 27 derece ), Bunun anlamı, gökyüzünde daha yükseklerde ve daha uzun süre ufkumuzun üstünde olması demektir.
19 Mayıs : AY, Gök Eşleği’ne güneyde en uzak ( – 27 derece ), Bunun anlamı, gökyüzünde ufka daha yakın ve daha kısa süre ufkumuzun üstünde olması demektir.
GEZEGENLER
Ayın ilk günlerinde MERKÜR, Güneş’in doğusunda yaklaşık 20 derece açısal uzaklıkta bulunacak. Batı ufkunda ufka yakın ve kısa süre görülebilecek. Her geçen gün Güneş’e açısal uzaklığı azalacak ve 21 Mayıs günü ALTKAVUŞUM konumuna ( YER – MERKÜR – GÜNEŞ dizlişi) gelecek.
Çıplak göz ile görülebilen diğer dört gezegen ise Güneş’in Batı tarafında dizlecekler.
Ayın ilk günlerindeSATÜRN 77 derece, Mars 58 derece, JÜPİTER 43 derece, VENÜS 42 derece açısal uzaklıkta olacaklar. Mayıs ayı süresince sabaha karşı doğu-güneydoğu ufkunda görünecekler.
Gece yarısından sonra, doğu-güneydoğu ufkundan önce SATÜRN yükselecek diğerleri sıra ile birbirlerini izleyecekler.
1 Mayıs sabaha karşı, VENÜS ile JÜPİTER çok yakın görünümde ( yaklaşık 12 açı dakikası ) olacaklar.
27 Mayıs sabaha karşı Hilal AY ile VENÜS çok yakın görünümde olacaklar.
29 Mayıs sabaha karşı JÜPİTER ve MARS çok yakın görünümde olacaklar.
Ayın son günlerinde ise SATÜRN 104 derece, Mars 66 derece, JÜPİTER 65 derece, VENÜS37 derece açısal uzaklıkta olacaklar.
Özellikle AY ve gezegenlerin çok yakın görünümde olmaları, derin uzay cisimleri yanısııra astrofotografçılar için güzel birer hedef olmaktadır.
Güneş ile gezegenler arasındaki açısal uzaklıkların değişimine dikkat edin. Güneş, gökyüzünde görülen hareketinde doğuya doğru olarak dış gezegenlerden daha hızlı yol alır ve aralarındaki açı her geçen gün artar. Ancak iç gezegen olan VENÜS doğuya doğru hareketinde Güneş’ten daha hızlı olduğu için bu açı azalır. Bu gözle, bu irdeleme ila baktığınızda edindiğiniz bilgierin sonuçlarını, gökyüzüne nasıl yansıdığını görebileceksiniz.
Mayıs ayı süresince, günbatımı sonrası Batı ufkunuzda, BOĞA, ORİON ve BÜYÜK KÖPEK takımyıldızlarını, parlak yıldızlarını, ÜLKER gibi kümeleri kısa süre de olsa gözleyebileceksiniz. Gecenin ikinci yarısında ise AKREP, YILANCI ve YAY takımyıldızlarının parlak yıldızlarının yanısıra, Samanyolu Gökadamızın Merkezi doğrultusundaki çok sayıda derin uzay nesnesi, AY’sız gecelerde, karanlık bölgelerde gökyüzümüzü süsleyecek olan bol yıldızlı, görece parlak samanyolu görünümü… Hepsi izlemeye, gözlemeye değer görüntüler.