Uluslararası Asteroid Keşif Kampanyası

Uluslararası Asteroid Keşif Kampanyası

Uluslararası Astronomik Arama İşbirliği (IASC) bir vatandaş bilimi programıdır. Dünyadaki vatandaşlara yüksek kaliteli astronomik veriler sağlar.

Hawaii Adalarındaki Pan-Starrs teleskobunun orjinal verilerini inceleme imkanı sunar.  Orijinal astronomik keşifler yapabilir ve uygulamalı astronomiye katılabilirsiniz. Bu servis tamamen ücretsizdir!

 

Düzenli olarak keşif kampanyaları düzenlenmektedir.

Kuşadası Makbule Hasan Uçar Anadolu Lisesi öğrencileri 3 takım halinde uluslararası olan 3 farklı kampanyaya katıldı. Şimdi de 4. kampanyaya tekrar katılacaklar. (29.03.2019)

Siz de katılıp öğrencilerinizle birlikte “Asteroid Keşif” heyecanı yaşayabilirsiniz.

Yapmanız gerekenler:

  1.  http://iasc.hsutx.edu adresi üzerinden yeni keşif kampanyalarını takip edebilirsiniz.
  2. Sizin için uygun olan keşif kampanyasına katılmak istediğinizi IASC  Direktörü Dr. J. Patrick Miller ile irtibata geçerek mail atabilirsiniz. Mail:  iascsearch@hsutx.edu. 
  3. Kampanyaya katılımınız gerçekleştikten sonra “Astrometrica” yazılımıyla “Pan Starrs” teleskobunun verilerini incelemeniz ve keşifleri raporlamanız gerekiyor.

Detaylı Bilgi: http://iasc.hsutx.edu/Astrometrica.html? 

 

The International Astronomical Search Collaboration (IASC) web sitesi üzerinden detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz

Link: http://iasc.hsutx.edu/

 

Dünya’nın Çevresini Ölçelim

Dünya’nın Çevresini Ölçelim

(Eratosthenes Experiment)

Dünya’nın çevresi,   ilk kez M.Ö. 240 yılında Yunanlı filozof Eratosthenes ( MÖ  276 – 194)  tarafından hesaplandı.

İyi bir gözlemci olan Eratosthenes, Güneş’in tam tepe noktasında olduğu saatte  Mısır’ın   Syene(Aswan) antik şehrindeki kuyuya Güneş ışınlarının dik düştüğünü ve hiç gölge oluşmadığını gördü.
Bu şehre 5000 stadia  (1stadia yaklaşık 185m) uzaklıktaki İskenderiye(Alexandria) şehrinde Güneş’in  gün içinde en yüksek konumda  olduğu  ( Öğlen Çemberinden geçtiği )  anda,  yere dik bir çubuğun  gölge boyunu ölçtü ve gölgeyi oluşturan Güneş  ışığı ile çubuk arasındaki  açıyı  basit trigonometri kullanarak  7,20   derece olarak hesapladı.

Dünya’nın küre olduğunu düşünerek  gerisini matematik yardımıyla hesapladı.

Şekilde görüldüğü  gibi bu açı, iki kenti Yer’in merkezinden gören açıya eşittir.

360 / 7,2 = 50     Bu sonuç, 7,2 derecelik açı  Yer çevresinin yaklaşık   (1 / 50 )  ellidebiri  demektir.  Eratosthenes bu iki kentin  arasındak uzaklığı adım saydırarak   5000 stadia olarak belirlemiş.

Bu durumda  tamamı    5000  x  50 =  250000 stadia    olarak hesapladı.

Yer kürenin  çevresi  yaklaşık   46 250  km buldu.

Dünya’nın ekvatorda çevresinin yaklaşık 40075 km olduğunu söylersek  ve
Eratosthenes‘in bu sonucu  bulduğu zamanı düşünürsek;  bulduğu sonuç iyi bir sonuç demektir.

Gelin şimdi biz de bu yöntemi kullanarak Dünya’nın çevresini
hesaplayalım.

Dünya’nın Çevresini Ölçelim Etkinliğimizde Kullanılan Malzemeler:

  • 1 metrelik çubuk
  • Cetvel
  • Gönye
  • Kalem
  • Kağıt
  • Hassas ölçüm yapmak isterseniz mikrometre ve su terazisi de kullanabilirsiniz.

 Etkinliğin Gerçekleştirilmesi:

Ölçüm ve hesap nasıl yapılır?

  1. Ölçüm için 1 metrelik bir çubuğa ihtiyacımız var.
  2. Çubuğumuzun yer ile 900 lik açı yapacak şekilde düz bir zeminde  DİK OLARAK  durması gerekmektedir.

900lik açıyı kontrol etmek için gönye veya bir kenarı 900 olan kitap kullanabilirsiniz. Zeminin düz ve yatay olup olmadığını kontrol için ise su terazinden yararlanabilirsiniz.

  1. Düzeneğimizi kurduktan sonra Güneş’in bulunduğumuz koordinatlarda,  gün içinde en yüksek konuma gelmesini ( Öğlen çemberinden,  Meridyen çemberinden geçmesini)  bekliyoruz. Zaman olarak  internet saati kullanalım, ölçüm hatası yapmayalım.

(Not: Güneş’in öğle vakti en yüksek  konumda olduğunu  tam bu sırada öğlen çemberinden geçtiğini   biliyoruz,  fakat tam zamanını öğrenmek için internet veya stellarium pogramından yararlanabiliriz.)

 Bu aşamadan sonra bir örnek üzerinden devam edelim.

  1. Güneş’in en yüksekkonumda  olduğu anda çubuğun gölgesinin boyunu 76,2 cm ölçüyoruz.

tan θ = 76,2 / 100      tan θ = 0,762 

(  θ-teta açısını bulmak için hesap makinesi veya internetten yardım alabilirsiniz.  Arama motoruna arctan yazmanız yeterli. Arctan yazan yere virgüllü değil noktalı yazınız 0.762 gibi.)   Bu işlemi yaptığımızda ;

θ  = 37,30740066 derece   buluruz.

Δ S = Ekvatora uzaklığımızı Google Earth yardımı ile bulabiliriz. (Eratosthenes gibi adım da sayabilirsiniz.  🙂 )    Bulduğumuz değer :  4152,52 km

  1. Dünya’nın Çevresini hesaplamak için:

2 π  uzunluğundaki  çevreyi  gören merkez açı   360 derece 

Δ mesafesini gören merkez açı    θ  derece

2 π r = 360  x   Δ S  /  θ

2 π r = 360  derece   x  4152,52   km  /  37,30740066  derece

2 π r = 1508313,6  km    /  37,30740066

2 π r = 40070  km

Deneyi  bu şekliyle yapıyorsak söylememiz gereken önemli bir bilgi daha var demektir.

 Eratosthenes bu deneyi yaparken iki kentten birinde Güneş tam tepedeydi ve çubuğun gölgesi yok demekti.  Bizim yaptığımız bu  uygulamamızda da ikinci kent ekvator üzerindeymiş gibi kabul ettik ve  deney yaptığımız yerin ekvatora olan uzaklığını aldık.  Nedeni:  21 Mart   ve  23 Eylül  günlerinde  Güneş ışıklarının Ekvator üzerine dik olarak düşmesidir.  Bu uygulama da  21 Mart günü yapılmıştır.  Benzer deneyi  23 Eylül günüde yapabilirsiniz.

Kuşadası Atatürk Ortaokulu öğrencilerinin Dünya’nın çevresini ölçme çalışması:

Kuşadası Makbule Hasan Uçar Anadolu Lisesi öğrencilerinin Dünya’nın çevresini ölçme çalışması:

Uluslararası bir yarışma olan “Eratosthenes Photo Contest“e   2015 yılından beri katılan Kuşadası Makbule Hasan Uçar Anadolu Lisesi öğrencileri; 21 Mart 2018 tarihinde Dünya üzerinde 50 ülkeden 783 okulun katılımıyla gerçekleşen yarışmada Dünya 2.si oldular. 

(Link: http://eratosthenes.ea.gr/content/contest-winner-march-2018)

ODS Eratosthenes Experiment topluluğunda Eylül 2019 Fotoğraf Yarışmasına katılan okulumuz 9/A sınıfı öğrencisi Zübeyir Erden DERELİ’nin fotoğrafı dünya 1.si oldu. Türkiye’den bir okulun ilk kez birinci olduğu bu yarışmada ülkemizi başarıyla temsil eden öğrencilerimizi ve öğretmenlerimizi tebrik eder, başarılarının devamını dileriz.

(Okul Sitesi:http://kusadasiaol.meb.k12.tr/icerikler/uluslararasi-eratosthenes-deneyi-fotograf-yarismasi-birincisi_8100270.html )

(Link:http://eratosthenes.ea.gr/content/contest-winner-september-2019 )

Kaynak ve Detaylı Bilgi için: https://eratosthenes.ea.gr/

2019 MART AYINDA GÖKYÜZÜ

MART AYINDA GÜNEŞ :

Yerküremiz  GÜNEŞ  etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin  hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere  “görünür hareket” adını veririz.

( Yerküredeki gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun hergün gökküresi üzerindeki yıldızların arasında yaklaşık 1 derece doğuya doğru yer değiştirdiğini, bir yılda gökküresi üzerinde bir çember çizdiğini,  YER etrafında bir kez dolandığını gözleriz.  Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu  yer değiştirmesi,  yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünür harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.)

Güneş, bu  görünür  hareketi sırasında da bir yıl  süresinde  BURÇ adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.

GÜNEŞ’imiz de Mart ayının  ilk günlerinde KOVA takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 12 Mart   günü ise komşu BALIKLAR takımyıldızı sınırları içine geçecek ve Mart ayı sonuna  kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır.

Ayın ilk günlerinde, TUTULUM  üzerindeki görünür hareketi sırasında,   Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşacak ve 21 Mart günü (TSİ  00:58 de)  Gök Eşleği üzerinde olacaktır. Bu noktaya  İlkbahar Noktası – ILIM Noktası denir ve  İLKBAHAR ILIMI –  İLKBAHAR  EKİNOKSU  gerçekleşir.  Tam bu günde  Gece ve  Gündüz süreleri eşit ( 12 saat olur.  Sonraki günlerde ise Güneş, gökyüzünde Kuzey’e doğru yolalır.  Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır.

(Süre hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır.  Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile  Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı  ışınlarını  bize göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde  hesaplamalar sonucu gece-gündüz eşitliği yazılırken  aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer.  Ancak,  15-16-17  Mart günlerinde gündüz (=güneş ışığı gördüğümüz)  ve gece (= güneş ışığı görmediğimiz) süreler eşit  (= 12 saat) olur.. )

Güneş, Mart  ayının ilk günleri Ankara’da 07:22 de doğacak,  ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise 06:34 olacaktır. Artık her geçen gün    Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz,  akşam olurken  ise  batışını daha geç izleyeceğiz..

Mart  ayının ilk günlerinde yaklaşık 11 sa 20 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 75 dakika artacak ve 12 sa 35 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak  enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)

Güneş, Mart ayı süresince Ankara’da  yaklaşık 13:00  –  12:52  saatleri arasında  öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları  Ankara’nın doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 Mart  günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:00  te geçecek ise, yaklaşık 22.4 dakika sonra  yani  yaklaşık 13:23  de İzmir öğlen çemberinden geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez  çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

GÜNEŞ,  Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde  Şubat  ayının   ilk günlerinde,  günortasında, Güney yönünde,   ufuktan en fazla 43 derece yüksekten geçecektir.  Ayın son günlerine doğru  ufuktan yüksekliği yaklaşık  54 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.)  Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının  geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir.  Isınma artacak, ancak geçmişten gelen bir deyişi de unutmayalım. “Mart kapıdan baktırır , kazma kürek yaktırır.

Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR  kentleri için  MART  ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili doğma, batma zamanları, gündüz süresi , öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve YER’e  uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri  irdelemenizi öneririm.

 

AY 

 AY,  OCAK   ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları aşağıdaki gibidir.

04  MART  :   AY,   Enöte  ( YER’e en  uzak )   konumunda  :   406 391 km

19  MART  :   AY,   Enberi YER’e en yakın )   konumunda  :   359 377 km

 AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün yıldızlara göre açısal olarak yaklaşık 13 derece   doğuya doğru konumunu değiştirir. Bunun sonucu olarak aynı  gözlem yerinde hergün bir önceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.

AY’ın   EVRELERİ :

Yine yörüngede dolanmanın sonucu olarak, Güneş – Yer – AY  açısı  sürekli değişir ve  farklı tarihlerde YER den AY’a bakıldığında AY’ın aydınlık olan yarısının YER’den farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.

Yeniay       :   06   Mart                İlkdördün    :   14  Mart 

Dolunay    :   21  Mart                Sondördün   :   28  Mart

AY gün boyu gökyüzünde gözlenebilir  çoğu zaman.    Sadece Güneş’e açısal olarak yakın olduğu (Yeniay evresi )  günlerde görülemez. Elbette  bir gözlem yerinde görülebilmesi için  onun çevreninin üzerine çıkmış (doğmuş) olması gerekir. Gündüz atmosfer parlaklığı nedeniyle farkedilmesi hilal evrelerinde zor olabilir.

Yeniay evresinde : Güneş ile birlikte doğar ve batar,  gözlenemez.

İlkdördün evresinde :   Öğlen zamanı doğar,  Güneş battığında Güney yönünde en yüksek konumundadır. Güneş’e dönük sağ yarısı aydınlıktır. Gece yarısına kadar görünür.

Dolunay evresinde  :   Akşam  Güneş batarken Ay doğar,  sabahGüneş doğarken Ay batar. Bütün gece gökyüzünde görülür.

Sondördün evresinde :  Gece yarısı doğar,  sabah Güneş doğarken Güney yönümüzde en yüksek konuma ulaşır.  Güneş’e dönük sol yarısı aydınlıktır. Öğle olduğunda  batar.

GEZEGENLERİN   GÖZLENEBİLİRLİĞİ

 Bilgi Notu :

Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY;  Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise,  Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri  Güneş’e  açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli  fazla süre gözlenebilirler.  

 MERKÜR 

Haberci gezegen  MERKÜR,  BALIKLAR  takımyıldızı sınırları içinden  23 Mart günü KOVA takımyıldızına geçecektir.  Şubat ayının   son günlerinde Güneş’in doğusunda ve açısal olarak en uzak konumda iken (EBDU: en büyük doğu uzanım)  Batı’ya doğru  Geri Hareketine başlamıştı. Mart ayı süresince de bu hareketini sürdürecektir.   Ayın ilk günlerinde Batı ufkunda günbatımında ufuktan  10 derece yüksekte  zor da olsa gözlenebilecektir. 15/16 Mart  günü Güneş ile  Altkavuşum konumunda( Yer-Merkür-Güneş dizilişi )  olacak ve sonraki günlerde  Güneş’in batısına geçerek uzaklaşmaya başlayacaktır. Ayın son günlerinde  Güneş’ten açısal olarak 20 derece uzakta olmasına karşın, Güneş doğmadan kısa süre önce  ufuktan yüksekliği 10 derece civarında olacak ve çok uygun koşullarda  kısa süre gözlenebilecektir.

VENÜS :  

Güzellik Tanrıçası  VENÜS, Şubat ayının ilk günü girdiği OĞLAK  takımyıldızı sınırlarını 24/25 Mart günü geçerek ay sonuna kadar KOVA  takımyıldızı sınırları içinde doğuya doğru hareketini sürdürecektir. Ayın ilk günü Güneş’in açısal olarak 38 derece batısında görülecek olan gezegen  ayın  son günü ise  31 derece  açısal uzaklıkta bulunacaktır.   Bunun anlamı, VENÜS  Mart  ayı içinde  sabah gökyüzümüzü süsleyecek ve ay boyunca  Güneş’ten  yaklaşık  1- 1,5 saat önce doğacak ve gündoğumuna kadar Sabah Yıldızı  tanımlamasına uygun bir şekilde güzel bir gözlem hedefi olacaktır. Ay boyunca  yaklaşık   -4.1 kadir parlaklığı ile  doğu gökyüzünde AY’dan sonra en parlak gökcismi olarak gözlenebilecektir.

MARS :  

Mart  ayı  içinde uzun süre  KOÇ takımyıldızında bulunacak olan “Kızıl Gezegen”   23 Mart  günü   BOĞA takımyıldızı sınırları içine geçecektir.  Ayın ilk günü Güneş’in doğusunda  yaklaşık 58 derece açısal uzakta bulunacak ve  ay sonuna doğru ünlü  Ülker-Pleiades  açık yıldız kümesine yaklaşacak ve   Güneş’e olan açısal uzaklığı  48 derece ye kadar azalacaktır..   Ayın ilk günleri Güneş battığında Güney-Batı yönünde ufuktan 52 derece yükseklikte  bir konumda olacak,  Güneybatı gökyüzümüzü süsleyecek ve gece yarısından önce batacaktır. Hergeçen gün Batı ufkumuza daha yakın olacak ve daha erken batacaktır..   11 Mart akşamı hilal evresindeki  AY ile yakın görünümde olacak olan MARS’ın parlaklığı hergeçen gün azlarak +1.4  kadir civarında olacaktır.

JÜPİTER : 

Güneş ailesinin en büyük gezegeni olan JÜPİTER,  Mart   ayı süresince de  Güneş’in  batısında  ve YILANCI  takımyıldızı sınırları içinde  bulunacaktır. Ayın ilk günü açısal olarak Güneş’e  yaklaşık 75 derece uzaklıkta iken,  Güneş’in doğuya doğru daha hızlı yer değiştirmesi nedeniyle  bu açısal uzaklık artacak ve ayın son günü  102 derece olacaktır.   Ayın ilk günlerinde Güneş doğmadan yaklaşık  4.5 saat önce doğacak olan bu dev gaz gezegen  ilerleyen günlerde daha erken doğacak ve yaklaşık  -2 kadir parlaklığı ile  Güney gökyüzümüzü süsleyecek, Güneş doğana kadar izlenebilecektir.  JÜPİTER,  27 Mart günü  Güneş doğmadan önce  AY ile çok yakın görünümde olacaktır (ÇYG).

 SATÜRN
Mart    ayı   içinde  de   YAY takımyıldızındaki  konumu fazla değişmeyecek olan  ve  “Halkaların Efendisi” de denilen bu güzel görünümlü dev gaz gezegen, ayın ilk günleri  Güneş’in 49 derece  Batı tarafında yer alacak,  ilerleyen günlerde Güneş’ten açısal olarak  uzaklaşmasını sürdürerek ayın son günlerinde bu açısal uzaklık 77 derece  olacaktır.   Güneş doğmadan  yaklaşık  2  saat kadar  önce, ilerleyen günlerde ise daha erken doğacaktır.  Ufkumuzdan yüksekliği en fazla 27-28 derece olacak ve güneydoğu ufkunda gözlenebilecektir. Mart  ayı süresince parlaklığı da yaklaşık 0.6 kadir  olacaktır.  29 Mart sabaha karşı,  sondördün evresinde ki AY ile çok yakın görünümde (ÇYG) olacaktır.

Mart ayı içinde,  JÜPİTER, AY ve SATÜRN gezegenleri  ile    AKREP ve YAY takımyıldızları, Samanyolu gökadamızın merkezi doğrultusundaki çok sayıda derin uzay cismi  birarada bulunacaklar ve gözlemciler için güzel hedef olmayı sürdüreceklerdir.  Bu güzel görünüm için biraz uykudan fedakarlık etmek gerekecek sadece.

MART  Ayı içinde  gün gün gökolayları  :

 ÇYG  :  Açısal olarak Çok Yakın Görünümde ,      YG   :  Açısal olarak Yakın Görünümde

02 Mart   :   AY. VENÜS ve  SATÜRN   YG

04  Mart  :   AY,   Enöte  ( YER’e en  uzak )   konumunda  :   406 391 km

06 Mart   :   AY,   Yeniay  evresinde

11 Mart   :   AY ve MARS   YG

13 Mart  :    AY  ve  Aldebaran ( BOĞA tky nın en parlak yıldızı)  YG

14 Mart  :    AY , İlkdördün evresinde

15 Mart  :    MERKÜR  Güneş ile ALTKAVUŞUM konumunda ( Yer – Merkür- Güneş dizilimi)

19 Mart  :    AY ve Regulus (ASLAN tky nın en parlak yıldızı )  YG

19  Mart  :   AY,   Enberi ( YER’e en yakın )   konumunda  :   359 377 km

21 Mart  TSİ  00:58 :   İlkbahar Ilımı (http://astrobilgi.org2019-yili-ilkbahar-ilimi-vernal-equinox/)

21 Mart  :   AY , Dolunay evresinde

27 Mart  :   AY ve JÜPİTER   ÇYG

28 Mart  :  AY , Sondördün  evresinde

29 Mart  :  AY ve  SATÜRN     ÇYG

Gökyüzünüz açık olsun..

2019 yılı İLKBAHAR ILIMI ( Vernal EQUINOX )

İLKBAHAR  ILIMI       (Vernal Equinox )

 

Bu yazıda     İLKBAHAR ILIMI  –  EKİNOKS   konusunu ele alıyoruz.  Geçen sene aynı konu  2018 yılına ilişkin anlatımlarla  yayınlanmıştı.   Aynı yazıyı 2019 yılı için uyarlayıp tekrar sizlere sunuyoruz.

Aslında  “İlkbahar ılımı”  tanım olarak verip sonuçlarını yazmak çok kolay ve basit olurdu. Ama olayın ve sonuçlarının neden ve nasıllarını doğru şekilde öğrenmek daha güzel olur diye düşündüm.

Olayın kendisini anlatırken karşılaşacağınız ve ilk kez duyacağınız yeni tanımlar çıkacak karşınıza, sonra  bir diğeri daha.. Bunları da öncesinde kısa bilgiler olarak vermek istedim.

” İlkbahar Ilımı”  ile ilgili bilgilenirken  göreceksiniz,   birçok bilmediğiniz şeyi de öğrenmiş olacaksınız.  Öyleyse fazla uzatmadan başlayalım.

Önce temel tanım ve kavramlar üzerinde duralım.

Gökküresi :   Güneş, gezegenler ve Ay  dahil bütün gökcisimlerinin üzerinde yeraldığı ve  üzerinde hareket ettiği varsayılan, merkezinde Yerkürenin bulunduğu sonsuz büyük yarıçaplı sanal bir küre.

Yerküremizin dönme ekseni  gökküresinin de dönme eksenidir. (Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin  hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere  “görünür hareket” denilir.  Yerküre bu  dönme ekseni etrafında  yaklaşık bir günde bir tam dönme yaparken, üzerindeki gözlemci de gökküresini  yaklaşık bir günde, ters yönde bir dönme yapıyormuş gibi görür,algılar. Gökcisimlerinin doğması – batması, gün tanımı vb.  bu “Günlük  Görünür Hareket” sonucunda oluşur.)

Dönme ekseninin   gökküresini kuzey tarafta kestiği noktaya Kuzey Gök Uçlağı (kuzey kutup noktası )  denir ve bu noktaya çok yakın olan yıldızın  (Kutup Yıldızının )  adı Polaris – Demirkazık ‘tır.

Gök Eşleği,  Yerkürenin Eşlek (Ekvator) düzlemi uzaya doğru genişletildiğinde  oluşan  gökküresi ile arakesitidir.

Gök Eşleği,   Gökküresini iki eşit parçaya böler.

Dünyamız üzerindeki bir gözlemci Güneş’e baktığında onu gökküresi üzerindeki yıldızlar arasında bir yerde görür. Dünya Güneş etrafındaki yörüngesinde dolanırken,  gözlemci Güneş’i gökyüzünde yıldızlar arasında dolanıyormuş gibi gözler.  Bunun dönemi bir yıl olduğundan bu harekete de “Yıllık Görünür Hareket” adı verilir. Mevsimler, yıl vb kavramlar bu hareket sonucu ortaya çıkar. .  (Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu  yer değiştirmesi,  yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünen harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir. Bu   hareketi sırasında da bir yıl  süresince  Burç adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.)

GÜNEŞ’imizin  bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş, bu çember üzerinde  hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yolalır.  Güneş ve Ay Tutulmaları,  YER, AY ve GÜNEŞ tam bu düzlem üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. ( Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar. Hepsinin dolandığı, Tutulum çevresindeki band şeklindeki bu bölgeye  ZODYAK KUŞAĞI  adı verilir. )

İlkbahar Noktası : Gök Eşleği ile  Tutulum  2 noktada kesişirler.  Tutulum çizgisinin  Gök Eşleğinin kuzeyine doğru çıktığı nokta  İlkbahar Noktası (İN), diğeri ise Sonbahar Noktasıdır (SN).

İlkbahar Ilımı  :  Güneş’in yıllık görünür hareketi sırasında  İlkbahar Noktasından (Gamma noktasından) geçtiği zaman.  Bu tarih  ;  Yerkürenin Kuzey yarıküresinde  ilkbahar mevsiminin, Güney yarıküresinde ise Sonbahar mevsiminin  başlama zamanı  olarak tanımlanır.

Güneş Tutulum üzerinde hareket ederken  Gök Eşleğine uzaklığı yanı DİKAÇIKLIĞI sürekli değişmektedir. 21 Haziran’da Gök Eşleğinden en uzak konumdadır.  Bu tarihte kuzeye doğru  en fazla 23.5 derece uzaklaşır. 22 Eylül’de gökeşleğini keser, dikaçıklığı  0 derece demektir, daha  sonra güneye doğru devam eder. 21 Aralık günü  Gök Eşleğinden güneye doğru en uzak konumda olur.  Bu açı da 23.5 derecedir.  Güney tarafta olduğunu göstermek üzere  ( eksi değer alarak)   23.5 derece olur,  Sonraki günlerde  tekrar Eşleğe yaklaşır. 20-21 Mart günlerinde GÜNEŞ, gökeşleği üzerinde,  İlkbahar noktasında bulunur, dikaçıklığı  0 derecedir ve bu konum İlkbahar ILIMI olarak adlandırılır.

Güneş’imizin Tutulum üzerindeki  bu görünür hareketi sırasında,   Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşır,  20/21  Mart günü Gök Eşleği üzerinde olur ve İLKBAHAR ILIMI –  İLKBAHAR  EKİNOKSU  gerçekleşir.  Tam bu günde  Gece ve  Gündüz süreleri eşit ( 12 saat)  olur. ( EQUINOX  : Latince kökenli eşit olma anlamında bir sözcük.  Gece  ve gündüz sürelerinin eşitliğini vurgulamak üzere kullanılmaktadır.)  Sonraki günlerde ise Güneş, gökyüzünde tekrar Kuzey enlemlere doğru yolalır. Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır.

Süre hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır.  Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile  Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı  ışınlarını göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde  hesaplamalar sonucu gece-gündüz eşitliği yazılırken  aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer.  Ancak,  15-16-17  Mart günlerinde gündüz (=güneş ışığı gördüğümüz)  ve gece (= güneş ışığı görmediğimiz) süreler eşit  (= 12 saat) olur.

Şimdi bir başka ilginç konuya değineceğiz.

İlkbahar noktasının gökküresi üzerindeki konumu sabit değildir.  Bunun sonucu olarak  Güneş her yıl  İlkbahar Noktasından   aynı tarih ve saatte geçmez.

Şimdi bunun nedenleri ve nasıllarını temel bilgileri de vererek anlatalım;

YER  tam olarak bir küre değildir. Uçlak (kutup) noktalarından biraz basık ve bunun sonucu olarak Eşlek(ekvator) bölgelerinden biraz şişkin yapıdadır.

YER’in dönme ekseni  ile Tutulum’un normali arasındaki açı ( ya da bir başka deyişle ; Eşlek düzlemi ile Tutulum düzlemi arasındaki açı  yaklaşık 23.5 derecedir. Güneş Tutulum üzerinde olduğundan,  Ay ile birlikte ( LUNISOLAR )   YER’e uyguladıkları kütleçekimi  ile  bu iki düzlemi çakıştırmaya zorlar.  Güneş ve Ay’ın bu olay sırasında uyguladıkları toplam kütleçekim etkisi, gezegenlerin uyguladıkları toplam etkiden 400 kat fazladır.

Dolanma  ve dönmeler sonucunda bu iki düzlem çakışmaz ancak YER’in dönme ekseni  Tutulumun normali etrafında koni  çizer ( ya da  dönme ekseni gökyüzünde Tutulumun uçlak noktası etrafında yarıçapı yaklaşık 23.5 derece olan bir çember çizer.)  İşte bu harekete  PRESESYON  hareketi denir.     İlkbahar Noktası bu çemberi   yaklaşık 26000  yılda tamamlar.

Dönme ekseninin gökküresini kestiği noktalardan kuzeydeki Kutup Noktasında   Polaris-Demirkazık olarak adlandırdığımız Küçük Ayı takımyıldızının en parlak yıldızı (Alpha Umi)  bulunuyor.. Presesyon sonucunda bir süre sonra Kuzey Kutup Noktası  bu yıldızdan uzaklaşacak ve  presesyon çemberi üzerinde yerdeğiştirecektir.  Bu hareket nedeniyle   MÖ 3000  yıllarında kutup yıldızımız  Ejderha takımyıldızına ait  bir yıldız olan   THUBAN iken  günümüzde kutup yıldızı olarak Polaris görünmektedir. Günümüzden yaklaşık 26000 yıl sonra  KUTUP noktasında tekrar Polaris’i görebileceğiz   🙂

Toplam etkilerdeki değişimler nedeniyle de  bu çember üzerinde salınımlar oluşur.  Bu salınımların dönemi  18.6  yıldır. Genliği ise yaklaşık 9 yay saniyesi  gibi çok küçüktür. Bu değişime de NUTASYON hareketi  adı verilir.

PRESESYON hareketi sırasındaYER’in  Eşlek düzlemi  de   TUTULUM üzerinde konumunu değiştirir. Bunun sonucunda da  İlkbahar noktasının  Tutulum  üzerindeki yeri sürekli değişir. Bu değişim Güneş’in Tutulum üzerindeki dolanma yönünün tersi yönündedir.

İlkbahar noktası  MÖ 4500  ile  MÖ 2000  yılları arasında  BOĞA,  daha sonra MÖ 100 yılına kadar  KOÇ takımyıldızı sınırları içinde  yerdeğiştirmiş,  MS 2700 yılına kadar  da BALIKLAR  takımyıldızı içinde  bulunacaktır.   Bunun birbaşka sonucu da,  Güneş’imiz   uzun yıllar  içinde, yılın aynı tarihinde  farklı takımyıldız sınırları içinde  oldu demektir.  Yaklaşık  6000  yıl öncesinden  bu yana ,  20/21 Mart  günü  Güneş,in konumu     BOĞA;  KOÇ, ve BALIKLAR  takımyıldızları içinde  yer değiştirmiştir. Yine yaklaşık  700  yıl sonra da  aynı tarihte  İKİZLER  takımyıldızında  yeralacak demektir.  Bu örneğe  göre,  20/21 Mart günü doğanların burcu  zamanla değişiyor…???….. Bu basit bilgi,  Astroloji ile uğraşanların kulağına küpe olur  umarım.  🙂  )

Güneş, Tutulum adını verdiğimiz görünür  yörüngesini 365.256363   günde tamamlar. İlkbahar noktası ise  Tutulum üzerinde Güneş’in dolanma yönünün tersine kayma gösterir.  Bunun sonucu olarak ; Güneş’in  Tutulum üzerindeki İlkbahar Noktasından ardarda iki geçişi arası  365.24219  gündür. Bunun anlamı  Güneş’in İlkbahar noktasından geçişi her yıl  bir önceki geçişinden  yaklaşık 20,41 dakika  daha önce olur.

İlkbahar noktası  TUTULUM üzerindeki  yaklaşık  20,41  dakikalık  yolu  bir yılda kayıyorsa,  365.256363 günlük yolu bu kaymaile  ne kadar zamanda tamamlayacaktır ?  Bunun anlamı,  İlkbahar Noktası  Tutulumun tamamını kaç yılda turlayacak ?   demektir.( Yerin dönme ekseni  PRESESYON hareketinin bir turunu kaç yılda tamamlayacak ? )

Bir yılda  ;  365.256363  gün  = 365.256363   * 24 * 60 dakika  =  525969  dakika eder.

Tutulumun tamamını dolaşması için geçecek süre :  525969 / 20.4133  =  25766  yıl  bulunur.

Sonuç olarak ;  Yerin dönme ekseninin yaptığı presesyon hareketinin dönemi 25766 yıldır. Yaklaşık 26 bin yıl diye söylenir.  26 bin yılda İlkbahar Noktası  Tutulum üzerinde bir tur atmış olur.

Peki, sıra geldi can alıcı soruya. Güneş’in ilkbahar noktasından geçişi, ilkbahar mevsiminin başlangıcı kabul edilir, bu yaklaşık 20/21 Mart günlerine denk gelir.  Bu nasıl olur ?

Bir Güneş yılı  uzunluğu  365.256363  gündür.  (Yörüngeyi tamamlama süresi  =  Yıldızıl YIL)

Bir takvim yılı uzunluğu   365 gündür.  = Takvim YILI   (Artık yıllar 366 gün )

Aradaki bu fark nedeniyle, takvimler başlangıçtan bu yana hep  değişikliklere uğramıştır. Takvimin aynı günleri  Güneş’in yörünge üzerinde  aynı konumlara denk gelmesi için artık yıl gibi düzenlemeler yapılmaktadır. ( Takvimler konusunu bir başka yazı ile ele alacagım.. )

Güneş’in  Tutulum üzerindeki İlkbahar Noktasından ardarda iki geçişi arası  365.24219  gündür ( Tropikal YIL)

Buna göre ; Güneş’in  İlkbahar noktasından geçişleri,  takvim üzerinde hangi zamana  denk gelir ?

Takvim yılı biter,  ilkbahar noktasından geçmesi için daha ;  0.24219 gün = 05 sa 48 dk  zaman geçer.   Bunun sonucu her yıl takvim zamanı olarak   aynı takvim günü  içinde  05 sa 48 dk sonra  geçecektir.  Bu fazlalık saatler  yıllar ilerledikçe  birikir  ve  5.  yılda    bir  sonraki güne geçmesi söz konusu olur,  düzenli bir  şekilde kayma yapardı.

Takvimlerdeki  “artık yıl”  düzeltmeleri yapılmamış olsaydı uzun  yıllar arasında bu ekinox tarihleri incelendiğinde (aşağıdaki grafik) düzenli bir artış olduğu görülür.

Herhangi bir yıl ve  herhangi bir yer için  Ekinoks zamanlarını bulabileceğiniz bir kaynak :

https://www.timeanddate.com/calendar/seasons.html

Ancak, günümüzde kullandığımız takvimlerde bu düzeltmeler yapıldığı için  dört yılda bir   artık gün uygulaması ile  ekinoks zamanları  yılın aynı günlerine denk düşebilir. (aşağıdaki  grafik )

Bir başka ilginç konu ise yılın hangi günlerinde gerçekleşeceği ya da bu tarihlerin hangi günlere denk geldiğidir.

Bir olayın gerçekleşme zamanı belirtilmek istendiğinde “saat” zaman birimi kullanılır. Ancak, bu birim Güneş’in konumuna göre belirlenir.  Uluslararası bilimsel ortamda  dünyamız 24 saat dilimine ayrılmıştır. Ülkeler bu saat dilimlerinden birsini kabul etmişlerdir. Büyük alanlara sahip ülkelerde ise birden fazla  farklı saat dilimleri kullanılır. Bir olay olduğunda onun oluş zamanı her ülkede kendi saati ile belirtilir. Örneğin bir olay olduğunda İngiltere’de saat 15 ise, Türkiye için o olay  TBZ ile  saat 18 de gerçekleşmiştir.

Bir diğer örnekte ise;  bir olay olduğunda İngiltere’de saat 22 ve günlerden Çarşamba  ise, Türkiye için o olay   TBZ ile  saat  Perşembe günü saat 01 de gerçekleşmiş olur.

Astronomlar bu farklılıklardan kurtulmak için  bilimsel çalışmalarda  gün ortasında başlatılan bir  Julıen Zamanı, Saat olarak  Greenwich Ortalama Zamanı (GMT) kullanırlar.

Ekinoks zamanları için de böyle olmuştur.  Ülkemizde Kış saati uygulaması kaldırılmış ve yıl boyunca ileri saat  yani yaz saati uygulanmaktadır. Bunun sonucunda ekinox zamanlarıdört yılda bir  21 Mart tarihine denk gelmektedir.  Örneğin 2018 yılında  20 Mart 19:15 te iken,  2019 yılında 21 Mart 00:58  de gerçekleşecektir.  Kış saati uygulanmaya devam edilseydi, ( 2019 yılında da, kış saati uygulanıyor olacaktı ve  İlkbahar Ilımı   bir saat  öncesi 20 Mart 23:58  de gerçekleşecekti)  tüm Ekinox tarihleri  20 Mart ta gerçekleşecekti.  Ne yapalım, bilim dünyası yerine  siyasiler bu konuda karar verince  bu tür değişik tarihler konuşulur oldu.


Yazının başında ne yazmıştık. Kısaca  tanımlanacak bir olay için uzun uzun bilgi aktaracaktık. Değişik konularda bir bilgi deposu gibi oldu. Sabırla okuduysanz birçok değişik konuda bilgilendiniz demektir.

Olmadı, konuyu iyice karıştırdım diyorsanız  mail adresim : zeynel.tunca@gmail.com

Bana yazın,   yine bu sayfalarda  daha kısa ve basit anlatımlarla aktaralım.  Sadece bu konularda değil, aklınıza gelen her konuda sorularınızı bekliyorum.

Bilimden uzaklaşmadan, sağlıkla kalın.

======================================================================