BİR SORU ve YANITLARI

Öğretmen arkadaşlarım, sosyal medya da tartışıyorlardı.  Ben de tuzum bulunsun istedim.

” Üniversiteye Hazırlık – Okula Yardımcı ”   kitabındaki astronomi sorusu..  Soru ve şıkları aşağıda, ben de   bunlar üzerindeki düşündüklerimi yazdım.

———————————————————————————–

Değerli arkadaşlar ; yapılan yorumlar arasında doğrular da var. Özellikle  “ Minik Bulut”  ,  ” Doğan Üçgül”    doğru yorumlar yapmış.  Ben konuyu biraz açmış oldum , nedenlerini ortaya koydum. Ama bazı arkadaşların yazdığı gibi soru  her şık için gerekli bilgileri içermiyor. Örneğin dönme ekseninin konumu..

Böylesi soruları hazırlarken  yeterince açık hazırlamak zordur. Her koşulu yazmak anlamsızlaştırabilir. Ancak,  yer-ay ikilisine benzetip,  günümüzde bile buzullarımız varsa   diye yola çıkıp yanıta ulaşabiliriz. Diğerleri ise bilgi eksikliği sözkonusu ve yanlış..

Önce bazı bilgileri tazeliyelim.

Dünya kendi ekseni etrafında  dönüyor :  23 sa 56 dk

Dünya, Güneş etrafında yörüngesinde DOLANIYOR .   365,24  gün

Dönme ve dolanma dönemlerinin eşit olması  kilitli yörünge anlamında,  , tıpkı AY’ın dünya etrafında yörüngesinde  dolanma döneminin,  kendi ekseni etrafında dönme dönemine eşit olması gibi.

Buna bağlı olarak :  sonuç :  Ay bize herzaman aynı yüzünü gösterir.

Dünya – Güneş için yazarsak :  Dünyanın aynı  yarısı, aynı yüzü  hep Güneş’e dönük olur. 

Bu yeterli değildir. Başka etkenler de  bu konuda önemlidir.

Kendi ekseni etrafındaki dönme süresinin  365,24 gün olması sözkonusu olduğuna göre :

Kendi ekseni etrafında dönme hızı  çok çok azalır. Çok yavaş döner. Yüzeydeki herhangi bir noktadaki  dönmeden kaynaklanan çizgisel hız  çok çok azalır,

( Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönmesi 24 sa,  Güneş etrafında dolanması da 24 saat alınırsa, soru için yanlış olmaz ancak dünyamızın yörüngesi bugünkü gibi olmaz, bunu dışlıyorum..)

Şimdi  şıkları   irdeleyelim :

B şıkkı :  YANLIŞ  

Güneş’e dönük yüzü herzaman aydınlık, gündüz,  diğer yüzü ise sürekli karanlık, gece olur.

A noktasında oturan için:  Güneş sürekli başucu noktasındadır.

B noktasında oturan için :  Güneş  sürekli  ufaka yakın bir konumdadır.  Yani Güneş’in  belirli bir gözlem yeri için konumu hiç değişmez.  Gündüz süresi sözkonusu değildir artık.

(Dönme ekseninin doğrultusunu değiştirip değiştirmemesi kabulu bu konuda farklı  sonuçlara götürür..)

 C şıkkı : EKSİK  –  YANLIŞ      Çizgisel hız için, neredeki çizgisel hız  belli değil.

Dünya üzerinde  bir nokta için;

Dönmeden dolayı çizgisel hız  bu günkü değerinden 365 kez  azalması gerekir.( Dönme süresi yaklaşık 365 kez artmıştır.)

DOLANMA’dan dolayı yörünge üzerindeki çizgisel hızı  aynı kalır. Çünkü dolanma süresi yine aynı.

D şıkkı : EKSİK – YANLIŞ

İşte kafaları çok karıştıracak şık.  Dönme ekseni yıl boyunca  aynı konumda kalacak mı ?  Çünkü bu konu o kadar basit değil.    Kilitli yörüngede bu olur mu ?

Dönme ekseni şimdiki gibi  tutulum normali ile  23,5 derece  açı yapıyor  ve yıl boyunca doğrultusunu değiştirmiyorsa birçok şey değişir.   Bu durumda  Dünyamızın    iki dönencesi arasında  yerdeğiştirir duruma gelir. Dinamik açıdan bakınca işler karışır.

Bir başka anlamsız durum :  Bulunduğumuz   yer, Güneş’e dönük yer mi ? değilse zaten bu şık anlamsız.  Güneşe dönük bölgede ise ve   eksen doğrultusu aynı kalıyorsa  bu açı  iki yönde değişir, bunun ölçüsü bulunduğun yere göre değişir.

E Şıkkı : EKSİK – YANLIŞ

Nerede , hangi noktada, heryerde mi ???    6 ay gece, 6 ay gündüz  bugünkü koşullarda bile  sadece kutup noktalarına yakın yerlerde oluşur.  Yeryüzünde  diye sorulunca  böylesi bir şey sözkonusu bile olmaz.

A şıkkı :  DOĞRU  

Dünyamızın bir atmosferi var.  Bu atmosfer bir çok  konuda işlevsel.  Bugünkü yapısı bu dönme ve dolanma ile ortaya çıkmış bir son durum.  Sorudaki gibi dönme-dolanma eşit bir dünya da aynı kalır mı ?  Kaldığını varsayacağız,  soruda bu konuda da bilgi yok.  Öyleyse atmosferimizin işlevlerini yerine getirdiğini düşüneceğiz.   Mevsimler,   küre üzerinde  ısı dağılımı,  yaz-kış arası sıcaklık farkının az olması sonucu vb .

VENÜS gezegeninin dönme süresi,  dolanma süresinden daha uzun. Ancak, yüzeyinde sıcaklık dağılımı, yoğun atmosferinin etkisi ile hemen her yerinde çok yüksek. Ancak dönme – dolanma eşit olmadığı için yine de her yeri geç te olsa güneşlenebiliyor.

Dünyamızın bu koşulunda ise,  Güneş görmeyen tarafta   durum ne olur ?

Hemen bugünü düşünelim. Kutup bölgelerinde  Güneş ışığı,  çok eğik geldiği için  buzullar dolu. 6 ay  gündüz olmasına rağman  durum bu. Atmosferimiz orada da var.  Buzul çağları yaşadı bu dünya..

Yörünge kilitli ise,  atmosferimizin   ısı  dağıtımı bu konuda yetersiz  olmalıdır..karanlık  yarısı  buzullarla kaplı olması çok doğal olmalıdır.  Yine de iklim bilimciler ekleme yapabilirler.

Gözümden kaçan noktalar olabilir,  ekleme – ya da düzeltme yapılabilir, ama genel durum budur.   (  19 Ekim 2017     Zeynel Tunca  )

Bir cevap yazın

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.